Dit is deel 3 van in totaal 4 afleveringen van het artikel dat onder de titel “De klassensamenstelling van Islamitische Staat” eerder in het Engels en in het Italiaans verscheen op de website van de International Communist Tendency (ICT). De vorige afleveringen ging over 1) de klassensamenstelling van de Islamitische Staat, zijn oorsprongen, de oprichting en de doeleinden en 2) de buitenlandse strijders van IS. Deze aflevering gaat over 3) de strategie van IS.
De strategie van de Islamitische Staat
Zoals we hebben gezien ontstond de Islamitische Staat (toen nog Isis) in Irak tijdens de Amerikaanse bezetting in 2003 als de Iraakse tak van al-Qaeda, dat tot aan zijn dood in 2006 onder leiding stond van al-Zarqawi. Daarna begonnen vanaf 2010, onder de leiding van Abu Bakr al Baghdadi, dingen te veranderen. De voorwaarden werden geschapen voor een definitieve splitsing. De definitieve breuk tussen al-Qaeda en IS voltrok zich in de Syrische burgeroorlog (voorjaar 2013), waarin de interne strijd om de politieke en militaire leiding over de krachten van de oppositie tegen de alawitische regering van Bashar el Assad een steeds meer radicale wending aannam, in sommige gevallen zelfs met inbegrip van gewapende conflicten. IS botste met de Syrische Qaedisten van het Jabhat al Nusra Front, met sjiitische groepen en met de bevelen van Ayman al Zawahiri zelf, nadat hij de leiding nam van al-Qaeda na de dood van Bin Laden. Zawahiri kon niet de opkomst accepteren van al Baghdadi als het hoofd van het soennitische jihadisme, dat zelfstandig actief was in Syrië en dat zo’n gewelddadige vorm van terrorisme toepaste dat dit het risico van een negatief beeld van de eigen Al Qaeda groep met zich mee bracht. Daarom werd al-Baghdadi bevolen om terug te keren naar Irak als nationale afdeling van al-Qaeda en daar op orders te wachten. IS trok zich echter niet alleen niet terug, maar veroverde de Eufraat tot de oevers van de rivier de Orontes in het noordwesten van Syrië. In Irak viel IS de provincie Anbar binnen, en belegerde de steden Fallujah en Ramadi alvorens verder te trekken naar Raqqa om een gebied ter grootte van België te veroveren op het grondgebied van zowel Syrië als Irak.
Maar het ging om meer dan alleen “ongehoorzaamheid”, deze breuk had zeer verschillende motieven zowel van politieke als van strategische aard. De aspirant-oprichter van het nieuwe kalifaat strafte al Qaeda af als een gewone militaire operatie die op westerse imperialistische manoeuvres reageerde met voorbeeldige meer of minder effectieve terroristische daden, maar zonder echte strategie. Het was verbonden met oude methoden van strijd en propaganda, en het was tactisch verouderd, zonder een levensvatbare strategie voor de korte of vooral de langere termijn. Deze diepe breuk maakte al Baghdadi tot de enige vertegenwoordiger van de jihadistische wereld, de religieuze en politieke leider. Hij was nu de drager, in een mystieke gedaante, niet alleen van de wil van Allah, maar ook van de economische en politieke belangen van het soennitische revanchistische verlangen naar olie.
Om dit te bereiken:
1) Veroverde hij een gebied dat als geografisch, juridisch en bestuurlijk lanceerplatform zou dienen voor de nieuwe staat. In plaats van het oude nationalisme dat door het westerse imperialisme was gecompromitteerd, en dus mogelijke slachtoffers van de nieuwe ummah[1], hebben we nu te maken met een nieuw nationalisme voor een toekomstige islamitische samenleving dat niet alleen “afvallige” maar ook “valse moslims” aanvalt.
2) Hij schiep de economische condities ter ondersteuning van de staatsstructuren van het Kalifaat. Dit gebeurde voornamelijk door de controle over de olie, uit de verkoop waarvan de staatsbureaucratie en de milities werden betaald. IS ontving echter ook financiering met medeweten van landen als Qatar en Koeweit, en van Saoedi-Arabië zelf.
3) Hij vestigde een kleine verzorgingsstaat om tegemoet te komen, aan de meest directe sociale problemen zoals gezondheidszorg, onderwijs, alsmede de onvermijdelijke rechterlijke macht om de rechtlijnige sharia-wetten uit te voeren.
4) Hij legde een ‘revolutionaire belasting’ op alle economische activiteiten, variërend van grote bedrijven tot kleine ambachtelijke werkplaatsen. Er zijn ook belastingen op de handel en op zelfstandigen, zoals artsen en andere vrije beroepsbeoefenaren.
5) Een speciale vermelding moet worden gemaakt van de organisatie van het leger. De Islamitische Staat heeft van meet af aan bijzondere aandacht besteed aan dit probleem. Nadat IS de eerste twee problemen (het winnen van een gebied en het exploiteren van de oliebronnen) had opgelost, was het onvermijdelijk dat zijn troepen “veilig” moesten zijn in termen van betrouwbaarheid en toewijding aan de zaak. Hetzij door middel van religieuze verkooppraatjes op basis van het ‘revolutionaire’ perspectief van een nieuwe wereld gewild door Allah, of door gebruik te maken van het dreigement dat wie desertie riskeerde beschouwd zou worden als een verrader die kon rekenen op de meest pijnlijke dood. Maar de discipline is voornamelijk gebaseerd op de economische situatie van de strijders, waar ze ook vandaan komen. Slechts 30% is van de Syrische en Iraakse afkomst. De resterende 70% komt uit Tunesië, Marokko, Tsjaad, Nigeria en andere landen van de Sahel. Kortom, ze komen uit de armste gebieden van het centrum-noorden van het Afrikaanse continent, niet altijd islamitisch, maar zeer geïnteresseerd in constante betaling waarmee ze in hun eigen behoeften kunnen voorzien, evenals die van hun families thuis. De Islamitische Staat betaalt zijn strijders $ 800 per maand, plus een scala aan voordelen, waaronder het incidenteel gebruik van een auto, een mobiele telefoon en een soort nabestaandenpensioen aan gezinnen in geval van overlijden. Niet veel in vergelijking met de voordelen van de westerse huurlingen, maar een hoop voor mensen uit de meest sociaal achtergestelde landen van het continent.
Dat gezegd hebbende, denk niet dat de Islamitische Staat een onstuitbare kracht is die willekeurig zijn programma kan uitvoeren. Zoals we al hebben gezegd, het aanvankelijke succes van ISIS was mogelijk dankzij de financiële steun en de levering van wapens door Saoedi-Arabië, Qatar, Turkije en de Verenigde Staten, die in eerste instantie de ISIS-kaart speelden in het kader van het anti-Assad spel. De zaak veranderde een beetje toen al Baghdadi voelde dat het tijd was om te breken met zijn “beschermers” en zijn eigen spel te spelen, dankzij de veroverde gebieden en de olie daarin. Het beeld werd verder bemoeilijkt door ingrijpen van Rusland om zijn bondgenoot Assad te verdedigen. In reactie creëerden de VS een coalitie tegen de Islamitische Staat. Saoedi-Arabië, hoewel een deel van de door de Amerikanen geleide coalitie, deed een paar maanden later hetzelfde met zijn Arabische bondgenoten. Alle schijnbaar tegen IS, die nu minder bruikbaar was geworden, maar in werkelijkheid is het allen tegen allen voor hun imperialistische belangen in de meest “gevoelige” gebieden ter wereld. Dit heeft het aan de islamitische Staat mogelijk gemaakt om zijn eigen werkgebied te handhaven met de steun van discrete bondgenoten, zoals Turkije en Saoedi-Arabië. Dat betekent dat IS kan overleven in weerwil van de (niet erg vastberaden) tegenstand van de andere imperialistische spelers. Zoals eerder vermeld, de Russische aanwezigheid, voor en na de ‘wapenstilstands’-overeenkomst met de VS, heeft tot doel de militaire verzwakking van Assads tegenstanders. De VS maakten gebruik van de Coalitie om precies het tegenovergestelde van Moskou na te streven, dat wil zeggen Assad te elimineren van het politieke toneel in het Midden-Oosten en van de Middellandse Zee. Hoofddoel van Turkije is wanneer Syrië wordt verscheurd, het Koerdische gebied in handen te krijgen en daarmee in één klap een strategisch belangrijk gebied te annexeren en de geboorte van een tweede Koerdische staat te verhinderen (na de Barzani-regio in Irak). De regering in Ankara kan ook met behulp van de “oorlog” tegen Islamitische Staat zich verzetten tegen zowel de Syrische als de binnenlandse Koerden van de PKK. De huidige conclusie is dat IS kan overleven, ondanks de toenemende moeilijkheden en nederlagen op het slagveld, en het feit dat IS zijn offensief tegen de officiële regering van Damascus moest staken. Maar zijn voortbestaan zal steeds meer afhangen van de balans van krachten als uitkomst van dit imperialistische conflict in het hart van het Midden-Oosten, als er daadwerkelijk ooit een eind aan komt, of van een conflict dat zich noodzakelijkerwijze nog verder zal uitbreiden.
Ondertussen profiteert IS van steun die nog steeds “illegaal” Raqqa bereikt om zijn voortbestaan te garanderen. Deze komt uit Turkije, Saoedi-Arabië en Qatar, hoewel zij deel uitmaken van twee coalities tegen IS. Maar IS lijdt onder het verzet van een aantal Coalitie-leden die een beleid van inperking van IS voeren dat in het bijzonder sterk van invloed is op de prijs van ruwe olie. Het resultaat is verlies van financieringsbronnen voor het weinige dat ze hebben opgezet in het pasgeboren “Siraq”. IS lijdt ook onder de vastbeslotenheid van Rusland en het daaruit voortvloeiende gedeeltelijk verlies van gebieden die weer onder controle van Assad zijn gekomen. In reactie op de huidige zwakte, voert IS alleen of in samenwerking met daaraan verbonden groepen, steeds vaker terroristische aanslagen in het buitenland uit om het idee van zijn onoverwinnelijkheid onder de Arabische massa’s te voeden en aan te tonen dat het de kracht heeft om toe te slaan wanneer het maar wil. Het overbrengen van een paar duizend strijders van de Islamitische Staat naar Sirte (in Lybië), daarin bijgestaan door vluchten van Turkse regeringsvliegtuigen, was bedoeld om in plaats van een echte economische en militaire expeditie die gericht is op territoriale expansie, een rol te spelen in de verwachte driedeling van Libië. Dit lijkt een wanhopige poging om te blijven drijven in de stormachtige wateren van een zee waarin het niet meer kan varen. Zoals altijd, alles is in handen van de grote imperialistische machten. Hun conflicten hebben onvermijdelijk dodelijke neveneffecten die het lot van de kleinere imperialistische machten bepalen en, in nog grotere mate, beslissen over het lot van degenen die nog ‘imperialisten in de leer’ zijn, hoe verscheurend en vastberaden ze ook zijn.
fd, februari 2016
Naar deel 4 Voorlopige conclusie.
__________
[1] Ummah betekent gemeenschap in de zin van een gemeenschap van gelovigen die gezamenlijk verlost zullen worden. Het salafisme van IS definieert de ummah nauwer dan gebruikelijk in het verleden, zodat vele (zo niet de meeste) moslims geen deel uitmaken van zijn ummah.
arbeidersstemmen 