Op basis van een tekst in Kosmoprolet publiceren we hier een samenvatting van een ontnuchterende tekst in de vorm van vijf stellingen door ‘Vriendinnen en vrienden van de klassenloze maatschappij’ die eerder verscheen in het Duitse “Konkret” van oktober en november dit jaar.
1.
De vluchtelingenstroom die in de herfst van 2015 de grenzen van de vesting Europa tartte leek destijds een politieke ommekeer. Een deel van radicaal links begroette de ineenstorting van de grensbewaking als een “recht in eigen hand nemen” door de vluchtelingen en “autonomie van de migratie”. Anderen beschouwden Merkels tijdelijke opening van de grenzen als een deel van een plan van het kapitaal om de arbeidsmarkt op te frissen met goedkope en flexibele nieuwelingen. Gezien de vluchtelingendeal met Turkije en plannen voor interneringskampen in Libië, zijn beide visies dubieus. Eerder is zowel in de landen van herkomst als in Europa sprake van een verstikkend overschot aan arbeidskrachten. Kosmoprolet noemt dit verschijnsel ‘surplusproletariaat’, dat de loonafhankelijken onderling tegenover elkaar plaatst als concurrenten en waardoor eerder sprake is van angst voor sociale daling, chauvinisme en splitsing van de arbeidersklasse, dan van racisme.
2.
De opvatting van “autonomie van de migratie” lijkt te kloppen als het gaat om de massale illegale grensoverschrijdingen die inderdaad op dit punt de reguleringspogingen van de staat praktisch doorkruisten. Deze opvatting van autonomie is ontleend aan een operaïstische visie die de jaren 1970 stakende arbeiders beschouwde als collectieven in strijd voor een beter leven. Kosmoprolet noemt deze vergelijking onterecht en cynisch omdat de vluchtelingen uit de oorlogen in Syrië en Irak, uit de perspectiefloos gebleken ‘Arabische lente’ wanhopig ontsnapten aan een nederlaag en/of emigreerden in een poging om elders hun arbeidskracht te verkopen. Er was geen sprake van zelfbewuste proletariërs die het Fort Europa bestormden, maar een vlucht uit een mislukt oproer voor ‘brood en vrede’ van een groeiend surplusproletariaat. Het oproer leidde slechts tot nog wredere regimes, bendenoorlogen en islamitische terreur. Kosmoprolet noemt het voorstellen van deze vlucht uit de hel als ‘autonomie’ eerder een antidepressivum voor linksen met als bijwerking verlies van werkelijkheidszin.
De tweede opvatting binnen links is economistisch van aard en grenst aan samenzweringstheorieën. De vluchtelingenstroom wordt gezien als boze opzet van het kapitaal om met deze als potentiële stakingsbrekers beschouwde vluchtelingen de lonen van het inheemse proletariaat te verlagen. De NATO zou niet alleen Assad willen verslaan maar tevens via de vluchtelingen het ‘anti-imperialisme’ in Duitsland een slag toebrengen. Deze opvatting wordt b.v. geventileerd door het stalinistische blad “Junge Welt”. Hoewel Duitse arbeiders zich vaak bedreigd voelen in hun positie op de arbeidsmarkt, blijken 1.300.000 vluchtelingen in de Bijstand te zitten, tegenover 30.000 vluchtelingen die vooral kleine en slecht betaalde baantjes hebben gevonden. Dit kan toch moeilijk de opzet van Merkel en de NATO worden genoemd.
3.
Merkels besluit om in de zomer van 2015 in strijd met de Dublin Verordening de grenzen te openen, lijkt meer een poging te zijn geweest tot stabilisering van de situatie. De vluchtelingenstroom was toen al niet meer in te dammen. Griekenland was niet meer in staat de vluchtelingen te registreren en de Syriza-regering stuurde hen door naar Macedonië. De overspoelde Oosteuropese staten dreigden openlijk te breken met het Duitse beleid. Het Verdrag van Schengen, stond op springen, terwijl open grenzen van het grootste belang zijn voor de Duitse exportindustrie. Voor binnenlandse politieke consumptie omarmde Merkel de onder burgers ontluikende ’Welkomstcultuur’ terwijl de staat al voorbereidingen trof voor het indammen van de stroom, met als hoogtepunt de deal met Turkije.
4.
De illusie dat de kwestie van de vluchtelingen zou kunnen leiden tot een nieuwe cyclus van strijd, werd gevoed door de gebeurtenissen in Duitsland van 2012. Protesten van vluchtelingen tegen opgelegde woonplaats en het opsluiten in kampen, werden toen gesteund door radicale Duitsers, en liepen in meerdere plaatsen uit op massademonstraties, bezettingen van pleinen en het inrichten van demonstratieve protestkampen. Uiteindelijk liep de beweging dood in het stellen van eisen aan de staat en machteloze hongerstakingen. De steun van een deel van de bevolking was verrassend, maar voornamelijk humanitair (niks mis mee) van aard en geïnspireerd uit allerlei bronnen, van christelijke naastenliefde tot staatsvijandigheid. De verwachting van de ‘autonomen’ dat de vluchtelingen hun gezamenlijke strijd op de vluchtroute eenmaal in Duitsland aangekomen verder zouden ontwikkelen, kwam niet uit. Het gaat vluchtelingen er nu om individueel wettelijk te worden erkend, individueel te integreren en individueel werk te vinden.
5.
Kosmoprolet noemt de opvatting van Wildcat dat “uit het sociale antagonisme verdere perspectieven door actie moeten worden ontwikkeld” vaag. Er is wel sprake van een zekere onrust onder ingezeten loonafhankelijken, die in de nieuwe buren – niet geheel ten onrechte – een ongewenste concurrentie zien op de arbeids- en woningmarkt. De leuze “refugees welcome” omzeilde de klassenkwestie en sloeg nationalistisch misvormd terug als het marktgeschreeuw van de scherpslijpers van de extreem rechtse Pegida en AfD. AfD kon zich ondanks haar neo-liberale programma op die manier opwerpen als pleitbezorger van de kleine man. Dit slaat goed aan bij de kleinburgers en de fakkeldragers van het ‘gezonde verstand’ die vanuit een vertroebeld inzicht in hun eigen gebrek aan integratie onmiddellijk de grenzen willen sluiten om volk en vaderland te handhaven. Verwoed tikt het ‘volk’ zijn eigen waarheid in op internetforums, de ene keer als roepende in de woestijn, de andere keer als deel van de opstand van de horden. Was vroeger de religie het opium van het volk, nu vormen samenzweringstheorieën zijn crack.
De oproep van de linksen om in antifascistische verzetsstrijd tegen AfD en Co. te lijf te gaan, belooft wel avontuur, maar in feite krijgt nieuw rechts de schijn van rebellie nu publicaties van de gevestigde orde – zoals de Bild-Zeitung – zich aansluiten bij dit antifascisme. De vraag blijft open hoe de nationalistische splitsing van het proletariaat kan worden overwonnen. De breed gedeelde immigrantenhaat onder arbeiders van de tweede en derde generaties immigranten laat zien dat deze kwestie niet als racistisch kan worden afgedaan.
De nationalistische splitsing van de arbeidersklasse plaatst wereldwijd de reeds overtollige en de binnenkort overtollige proletariërs tegenover elkaar. De gigantische ontwikkeling van de productiviteit brengt voortdurend surplus-proletariaat voort en het bedrijfspersoneel let meer op de concurrentie binnen de eigen klasse dan dat het de gezamenlijke vijand in de peiling heeft. Wat zou het kunnen betekenen om tegenover deze splitsing steeds de gemeenschappelijke, van de nationaliteit onafhankelijke belangen van het gehele proletariaat naar voren te brengen en te laten gelden” (Manifest van de Communistische Partij)? Kosmoprolet stelt dat het zoeken naar een onmiddellijk gemeenschappelijk klassebelang net zo voluntaristisch is als de vergeefse hoop dat de vluchtelingen het speerpunt van nieuwe klassenstrijd zouden zijn. Degenen die denken met dichte grenzen zich te kunnen afsluiten van een op hol geslagen wereld, kan je alleen op abstracte wijze proberen te overtuigen van de onhoudbaarheid van die gedachte. Daarbij is het niet uitgesloten dat de aanhoudende toevlucht uit de verwoeste zones van de wereldmarkt uiteindelijk zal bijdragen tot het bewustzijn van de noodzaak van een praktische omwenteling.
Tot zo ver Kosmoprolet
Het lijkt me dat ‘surplusproletariaat’ inderdaad een begrip is dat beter recht doet aan de groei van de werkloosheid op wereldschaal, dan de ook in Arbeidersstemmen vaak gebruikte 19de eeuwse term ‘industrieel reserveleger’. In de 19de eeuw werd elk nieuw ‘industrieel reserveleger’ uiteindelijk grotendeels geïntegreerd in de kapitalistische productie. Daarvan is in de 20ste eeuw niet zonder meer sprake. Naast de massavernietiging van arbeiders en werklozen in de Eerste en in de Tweede Wereldoorlog, tijdens de Koude Oorlog (uiterst verhit uitgevochten in de nationale ‘bevrijdings’-oorlogen) zagen we ‘gastarbeid’ in de jaren 1960 en 1970, zien we in de 21ste eeuw naast massale migratiebewegingen, van Hispanics in de Verenigde Staten, van Oosteuropeanen naar West Europa, vooral overplaatsing van bedrijven naar lage loongebieden, van Noord naar Zuid, en van West naar Oost. Het massaal ontstaan van een industrieel proletariaat in China en India is niet zozeer een teken dat de ‘belangrijkste taak’ van het kapitalisme is volbracht, zoals Anton Pannekoek meende te voorspellen in De Arbeidersraden, maar een simpele verplaatsing van de uitbuiting van loonarbeid van West naar Oost. Daarmee zijn de zwaartepunten van de arbeidersstrijd mede verplaatst van West-Europa en Noord-Amerika naar China en India, waarbij de oude centra van de arbeidersbeweging lijken achter te blijven in een reactionaire nostagie naar vroeger en in een stinkend vreemdelingen hatend nationalisme.
Maar is daarmee de zaak van de arbeidersklasse verloren, zoals Kosmoprolet lijkt te suggereren? Ik denk van niet, en wel om twee redenen. De eerste ligt voor de hand: de arbeidersklasse is per definitie een wereldklasse. Een massale opstand van arbeiders in het Oosten zal net als de Russische Revoluties destijds een weerklank vinden onder de arbeidersklasse het Westen, zeker nu een proletarische revolutie in het Oosten zich langer zal kunnen handhaven dan die van 1917. De tweede reden is dat de door Kosmoprolet veronderstelde afwezigheid van een onmiddellijk gemeenschappelijk klassebelang tussen ‘nog’ werkende en ‘reeds’ werkloze arbeiders meer het resultaat is van de nadruk die Kosmoprolet legt op vluchtelingen, met verwaarlozing van het verschijnsel van flexibele arbeidscontracten. Wanneer we er rekening mee houden dat steeds meer vaste arbeidscontracten zijn vervangen door flexibele, of beter gezegd, tijdelijke, onzekere contracten, dan zien we dat dit verschijnsel zich voordoet onder de (nog) werkenden en vooral (tijdelijk) werkloze jongeren, ongeacht hun herkomst. Kortheidshalve verwijzen we hier naar een bijdrage van Henri Simon over de situatie van de Amerikaanse arbeidersklasse.
Men zou kunnen tegenwerpen dat dit de zoveelste abstracte oplossing is. Het is zeker waar dat de communisten in abstracto de gemeenschappelijke belangen van de arbeidersklasse naar voren brengen, waar de klasse dit in concreto in haar strijd in praktisch handelen doet, dat wil zeggen met kennis van de reële mogelijkheden en van de onderlinge contacten tussen in dit geval de ‘vaste’ en de ‘tijdelijke’ arbeiders op de werkplek en daarbuiten.
Het Westen is nog niet verloren.
Fredo Corvo, 1 december 2016
Dit artikel mag in zijn geheel worden overgenomen met vermelding van de bron:
https://arbeidersstemmen.wordpress.com/2016/12/01/proletariers-van-alle-landen-bestrijdt-elkaar-kanttekeningen-bij-de-vluchtelingencrisis/
arbeidersstemmen 