Het agrarische vraagstuk

(inmiddels is een uitgebreide versie van deze pagina verschenen)

Het agrarische vraagstuk was ooit een belangrijk thema in de programma’s van socialistische en communistische partijen. Marxisten hebben dan ook veel aandacht besteed aan de theorievorming op dit gebied. Ze maakten onder andere analyses van:

de moeilijke situatie van de landarbeiders;
een mogelijk bondgenootschap van arbeiders met de boeren, of een deel van de boeren;
de ontwikkeling van de industrie ten opzichte van die van het platteland;
de toevloed van plattelandsbevolking naar de steden.

Wikipedia Commons https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2b/Riggs_at_Haddington.jpg

Na het mislukken van de Russische en Duitse Revoluties waren het de linkse communisten van de Groep van Internationale Communisten (Duits-Hollandse Linkerzijde) en Bordiga (Italiaanse Linkerzijde) die het agrarische vraagstuk weer opnamen. Loren Goldner is een hedendaagse auteur (sterk beïnvloed door het Trotskyisme) op dit vlak, die sterk teruggrijpt op Bordiga. Het werk van de radencommunistische GIC bleef daarentegen tot op heden onbekend.

Het agrarische vraagstuk is ook nu hoogst actueel (denk aan de honger in de wereld en tegelijkertijd de enorm toegenomen productiviteit van de landbouw). De voorheen door ‘links’ aangedragen oplossingen van ofwel verdeling van de grond onder de boeren, ofwel nationalisatie van de grond, hebben duidelijk gefaald.

Maar wat dan wel?

Volgens mij verdienen met name de linkscommunistische standpunten van de GIC aandacht vanwege hun vroege kritiek op zowel de privaat- als de staatskapitalistische oplossingen. Hieronder verwijs ik belangstellenden naar enkele teksten die onlangs in het Nederlands ter beschikking zijn gekomen, en discussie daarover.