Oktoberrevolutie 1917: leidt Marxisme tot staatsterreur over de arbeidersklasse?

Dit jaar wordt in artikelen en documentaires de Russische revolutie van 1917 herdacht. Met de Februarirevolutie wilden de arbeiders en soldaten een einde maken aan de deelname van Rusland aan de Eerste Wereldoorlog [1]. Maar het lukte slechts om een einde te maken aan het Tsarisme. Omdat de Voorlopige Regering de deelname aan de Wereldoorlog voortzette, grepen de Arbeidersraden in de Oktoberrevolutie de politieke macht en ontstond de Sowjet-Unie.

Berlijn 1918: nadat de opstand van matrozen en arbeiders in Duitsland een einde maakte aan de Eerste Wereldoorlog, eisen massabewegingen alle macht aan de arbeiders- en soldatenraden.

Bij meerdere generaties van arbeiders overal ter wereld stond in het geheugen gegrift dat de Sowjet-Unie het resultaat was van een succesvolle arbeidersopstand. Inmiddels wordt onder arbeiders breed erkend dat in de Sowjet-Unie de staat een genadeloze terreur heeft uitgeoefend over de bevolking, inclusief de arbeiders. Dit inzicht wordt door alle burgerlijke stromingen gebruikt om het Marxisme in diskrediet te brengen (of te bejubelen zoals de Stalinisten en Maoisten doen) als een staatsideologie die in de praktijk onvermijdelijk leidt tot een steeds sterkere terreur, zoals de Sowjet-Unie die heeft laten zien.

Het is zeker waar dat de Communistische Partij van Rusland, Lenin voorop, zich heeft beroepen op Marx en Engels. Maar wat was eigenlijk het standpunt van Marx en Engels over de staat? Hebben anarchisten zoals Bakoenin door de ontwikkeling van de Sowjet-Unie achteraf gelijk gekregen, dat Marx een autoritaire staatsopvatting huldigde? Hier kunnen we niet uitgebreid op deze vraag ingaan. We verwijzen naar Karl Marx & de staat door David Adam (MHI, 2010). David Adam toont aan dat Marx vanaf zijn jeugdgeschriften tot in de strijd met Bakoenin op het einde van zijn leven, de staat als middel tot bevrijding van de arbeidersklasse heeft afgewezen.

Maar hoe zit het dan met Lenin? De Duitse revolutionair Jan Appel heeft er in een weinig bekende tekst al in 1927 er op gewezen dat Lenin in Staat en Revolutie afwijkt van de standpunten van Marx en Engels, waar hij het reformistische idee overneemt dat het in staatshanden brengen van de bedrijven ‘socialisatie’ betekent. Daardoor kan de staat – zo betoogt Appel – niet afsterven zoals Marx en Engels stelden, maar moet de staat “tot een geweldig onderdrukkingsinstrument groeien, zoals nog geen samenleving er een gezien heeft.” Jan Appel schetst vervolgens hoe na het stukslaan van de burgerlijke staat ook in economisch opzicht alle macht in handen van de  arbeidersraden kan blijven. De belangstellende lezer wordt verder verwezen naar Jan Appel/G.I.C. Marxisme en staatscommunisme – het afsterven van de staat.

Over de genoemde teksten van David Adam en Jan Appel vindt in juni een discussiebijeenkomst plaats. Heb je belangstelling om daar aan deel te nemen, geef je dan voor 1 juni op via FredoCorvo@gmail.com.

 

[1] Zie het artikel De russische februarirevolutie van 1917 in twee teksten.