Tijdens en na het isolement en de nederlaag van de Russische Revolutie, kwamen binnen de jonge communistische partijen een aantal stromingen op die worstelden met de vroege tekenen van degeneratie van de staat van de Sovjet-Unie (Sovjet: Arbeidersraad of – comité) en de gevolgen daarvan voor de ontwikkeling van de eerste revolutionaire golf. Hun eerste standpunten vielen vooral samen met de groeiende invloed van de nieuwe Russische staat op de Internationale. De belegerde Russische staat met zijn proletariaat in verwarring, verwachtte voortgang van de wereldrevolutie, of op zijn minst een revolutie in Europa, maar kwam in toenemende mate op gespannen voet te staan met de belangen en de uitdagingen van de wereldrevolutie zelf. Op het III. Congres van de Internationale was met voorbijgaan aan het verraad van de sociaal-democratie door haar deelname aan de imperialistische oorlog, aangedrongen op het “verenigd front” in een poging haar ledenbestand voor zich te winnen, zonder vraagtekens te stellen bij de aard van de betrokken partijen, die miljoenen arbeiders had gerecruteerd om elkaar ter verdediging van het nationale kapitaal naar de keel te vliegen.
Wat in principe opportunistische houdingen waren die de men kon rechtvaardigen met de “urgentie” en de noodzaak om zichzelf in Rusland te verdedigen, werd al snel een belangenconflict. De Russische staat, waarin de NEP begon te consolideren wat Lenin “staatskapitalisme” noemde, zette druk op de Internationale: Als de revolutionaire beweging niet sterk genoeg was om het kapitalisme omver te werpen in de centrale landen, had ze in elk geval te zorgen voor niet-inmenging tegen Rusland door “linkse” regeringen te steunen. Het probleem is dat dit aanvankelijk leidde tot nederlagen die restanten van de Duitse revolutionaire beweging verdronken. Dan was er een frontale botsing tussen de belangen van de wereldrevolutie – die moest breken met de bewegingen van “nationale bevrijding” – en “links” aan de ene kant en aan de andere kant degenen die aan de belangen van de Russische staat, de nationalisten en “progressieven” de voorkeur gaven. Dit samengevat in de formule “socialisme in één land” betekent niets minder dan de onderschikking van de revolutionaire bewegingen in de wereld onder de vermeende “opbouw van het socialisme in Rusland”, dus een bijna volledig genationaliseerd kapitalisme. Het verraad door de Russische partij en de Internationale eerst van de massale staking van Groot-Brittannië, gevolgd door die van de Chinese revolutie, markeerde met stapels lijken van tienduizenden arbeiders een keerpunt zonder terugkeer.
Vanaf dat moment zou elke consolidatie van de overheidsbureaucratie die was voortgekomen uit de Bolsjewistische Partij, een nieuwe tegenslag voor de revolutie zijn, en elke tegenslag van de revolutie in weer een land zou de bureaucratie in Rusland versterken. Dit alles voltrok zich in een groeiend dynamiek die uitliep op de politiek van het “volksfront” – een alliantie met de “democratische” sectoren van de bourgeoisie – en de open medewerking van stalinistische communistische partijen aan het onderdrukken van de laatste revolutionaire bewegingen, vooral die in Spanje.
Tijdens dit proces werden verschillende “communistische linkerzijdes” gevormd in de jaren 1920, 30 en 40. Eerst in Rusland, Duitsland en Nederland, vervolgens in Italië en Frankrijk, iets later in Spanje, Mexico en andere landen. Elk probeerde tegelijkertijd de degeneratie van de communistische partijen in elk land te confronteren en te begrijpen in het mondiale raamwerk. De centrale problemen waren allereerst de resultaten [van de periode] te begrijpen, dat het onmogelijke was met sectoren van de bourgeoisie een alliantie aan te gaan, niet met de sociaal-democraten, noch met bewegingen van “nationale bevrijding”. Dan de aard van de staat, die zich in de Sovjet-Unie verstevigde, en de houding ten opzichte van hem – en tegen de ondersteuning van hem tijdens de Tweede Wereldoorlog door de “verzets”-fronten. Het belang van dit werk, het leggen van de nieuwe grondslagen van het communisme, komt in het bijzonder naar voren als we dit vergelijken met de pogingen van Trotski in 1928 tot hergroepering van de “oppositie van internationaal links”. De Vierde Internationale ontbrak het aan de basis van een analyse die verder ging dan de verschrikkingen van het stalinisme en die diepgaander de fouten zou kunnen begrijpen van de Russische revolutionairen, waaronder die van Trotski en Lenin. Daarom werd ze veroordeeld tot een ellendig bestaan en viel ze binnen korte tijd na de moord op Trotski uiteen door verraad van het basisprincipe, dat van het internationalisme.
De Spaanse Communistische Linkerzijde, die zich had ontpopt als de groep die het Spaanse communisme oprichtte en die een centraal onderdeel was van de door Trotski geëiste hergroepering, leidde 1942-1948 de gezonde delen van de Vierde Internationale in hun strijd tegen het verraad van het internationalisme. Ondanks de barre omstandigheden van strijdbaarheid onder het Franco-regime – benaderde ze door een vruchtbare theoretische verwerking van essentiële kwesties – zoals de afwijzing van de vakbeweging – de Communistische Linkerzijdes die zich in de zwaarste jaren van de contrarevolutie hadden verzet: de Duits-Nederlandse, de Italiaanse en de Franse Linkerzijde die zich uit de laatste heeft ontwikkeld.
Vandaag de dag kan niet worden ontkend dat de Linkerzijde van Italië historisch en organisatorisch het meest solide was en niet kan worden “afgeremd” door de ontwikkeling van de andere linkerzijde. Het is verleidelijk om de communistische linkerzijde te minimaliseren, wat zou betekenen haar betekenis te beperken tot haar grote pool van hergroepering van de jaren zeventig, ICT voor de Italiaanse Linkerzijde, de IKS voor de Franse Linkerzijde en de uitgestorven FOR, die tot in de jaren negentig publicaties deed verschijnen met posities van de Spaanse Communistische Linkerzijde, misschien met een deel van de publicaties en kringen waarin standpunten van de Duits-Nederlandse Linkerzijde worden gehandhaafd. Maar dat zou een vergissing zijn. De Communistische Linkerzijde was meer dan een reeks min of meer gemeenschappelijke standpunten. Veel meer dan een optelsom van de laatste coherente internationalisten, hoe belangrijk dat ook is. Bovenal was de Communistische Linkerzijde de uitdrukking, het antwoord van de klasse op de noodzaak om de historische nederlaag te verhelderen. In antwoord op een universele behoefte van de klasse was de communistische linkerzijde een wereldwijd fenomeen, hoewel gefragmenteerd als een natuurlijke uitdrukking van een pijnlijke en diepe nederlaag.
Het is geen toeval dat in de Spaanstalige wereld “nieuwe” of “late” communistische linkerzijdes de kritiek van het trotskisme als uitgangspunt hebben genomen. De twee meest bekende voorbeelden zijn de Mexicaanse communisten die dit in de late jaren dertig hebben verlaten (“Grupo de Trabajadores Marxistas”) en een poging tot Communistische Linkerzijde in Argentinië in de jaren 80 en 90 (“Emancipation Obrera”). In feite is nu de historische relatie van de Spaanse Communistische Linkerzijde tot de IVde Internationale die tot haar II. Congress een kwijnend bestaan leidde, uitgegroeid tot een ontwikkelingspotentieel. De ontwikkeling van de Spaanse Communistische Linkerzijde, haar sterke bijdrage om de geschiedenis van de twintigste eeuw te begrijpen, in het bijzonder over onderwerpen die nog steeds de overhand hebben in ons dagelijks leven in Spanje, Argentinië en Mexico, vormt nu een onmiskenbare bijdrage aan de ontwikkeling van het klassenbewustzijn en een impuls tot de “partij in ontstaan” die we zo hard nodig hebben. Natuurlijk, de Spaanse Communistische Linkerzijde had haar tekortkomingen, met name in de economische analyse van de jaren van de wederopbouw na de oorlog – en haar onvermogen om in te zien dat deze voorbij was. Maar zij was ook de eerste die een ‘Luxemburgistische’ analyse van het mechanisme van de permanente crisis in de jaren dertig omarmde. Vandaag de dag bestaat haar werk niet in het herhalen van de “beste kenmerken” van een fetisj van bevroren tijd, maar in de voortzetting van de debatten met de overblijfselen van de Communistische Linkerzijde, in de discussie met andere Communistische Linkerzijdes van met name de resultaten van de ontwikkeling van de Italiaanse Linkerzijde, om de al rijke analytische, politieke en historische instrumenten die de huidige generaties van de gehele Communistische Linkerzijde hebben ontvangen, te blijven versterken.
Nuevo Curso, 3 mei
“Wij zaten in vier propvolle wagons en reisden de bergen in. De voorbijgangers keken nieuwsgierig naar de zeldzame karavaan. De gedelegeerden schertsten er zelf over, dat het een halve eeuw na de stichting van de Eerste Internationale mogelijk was, alle internationalisten in vier wagons te bergen. Maar in die scherts was geen scepticisme. De draad van de historie breekt vaak af. Dan moet men ze weer aanknopen. En dat deden wij juist in Zimmerwald.” Leon Trotsky. Mijn leven, p. 162.
Vertaling van ?QUÉ ES LA IZQUIERDA COMUNISTA?
(heden 8-9-2019 bleek dat deze tekst is vervangen door een andere die overeenkomt met de recente opvatting van Emancipacion dat het voortkomt uit de IV Internationale)
De vertaler verontschuldigt zich voor eventuele fouten die zijn opgetreden door gebrekkige kennis van de Spaanse taal.
arbeidersstemmen 