Van een Franstalige lezer ontving ik een aantal vragen, die ik hier graag in vertaling beantwoord omdat ze van meer algemeen belang zijn.
“Hallo. Uw website is zeer interessant. Bent u van de communistische linkerzijde? Plaatst u Mao op hetzelfde niveau als Stalin als het gaat om despotisme?
Wat vindt u van de theorie van misvormde en ontaarde arbeidersstaten die door veel Trotskistische groepen worden verdedigd? Is het belachelijk om een regime een arbeidersstaat te noemen vanwege het overheersen van het publieke eigendom van de productiemiddelen? (…)”
“Beste …….
Bedankt voor uw brief.
Omdat u de website van left-dis.nl interessant vindt, geef ik u het adres van een webpagina die verwijst naar andere archief- en nieuwssites van de huidige “communistische linkerzijde”: https://afreeretriever.wordpress.com/links/
Mijn antwoorden op uw vragen zijn op persoonlijke titel. Ik vertegenwoordig geen van de huidige organisaties. Ik baseer me op de standpunten van de linkse communisten uit het verleden, in het bijzonder de Hollandse en Duitse linkerzijde (Kommunistische Arbeiterspartei Deutschlands van de jaren twintig, de Nederlandse Groep van Internationale Communisten uit de jaren dertig, Spartacus van de jaren veertig tot zeventig van de vorige eeuw).
“Plaatst u Mao op hetzelfde niveau als Stalin als het gaat om despotisme?”
Deze vraag vereist een analyse van de revoluties van 1917 in Rusland. Op dit punt bestaan er grote verschillen tussen de verschillende communistische linkerzijde, op één punt na: over het algemeen worden deze revoluties door de linkerzijde beschouwd als onderdeel van de golf van bewegingen van de arbeiders tegen de wereldoorlog, als onderdeel van de wereldrevolutie.
Vanaf 1920 werd door het mislukken van de proletarische revolutie in Duitsland duidelijk dat de revolutie in Rusland geïsoleerd bleef. In het licht van dit isolement drong zich de vraag op naar het klassenkarakter van de revolutie in Rusland: een burgerlijke revolutie, een dubbele revolutie (burgerlijke en proletarische), een permanente revolutie (naar het voorbeeld van Marx en Engels in de burgerlijke revolutie in Duitsland in 1848). Voor alle marxisten was het echter duidelijk dat socialisme (of communisme, identieke termen) in één land – een stalinistische uitvinding – onmogelijk was.
U stelt de vraag naar het despotisme van een Stalin en Mao. Zonder hier mijn standpunt te ontwikkelen – dat niet identiek is aan welk van de verschillende analyses van de communistische linkerzijde dan ook – zal ik mij beperken tot twee opmerkingen:
1) Aan het einde van zijn leven weerlegde Marx uitdrukkelijk het idee dat Rusland het voorbeeld van de Europese burgerlijke revoluties zou volgen en toonde hij aan dat het tsarisme geen feodale productievorm was, maar een andere productiewijze, die hij oosters despotisme noemde.
2) Wanneer Mao Brezjnev ervan beschuldigde een van de nieuwe tsaren te zijn, moet men ook begrijpen dat Mao een van de nieuwe Chinese keizers was. Dat wil zeggen, de interne contrarevolutie in Rusland, die een einde maakte aan de macht van de arbeidersraden en het proletarische karakter van de bolsjewistische partij, heeft kenmerken van het Russische oosterse despotisme aangenomen: een kapitalisme ontwikkeld en gestimuleerd door de staat. Bij gebrek aan een proletarische revolutie in China – het proletariaat van Shanghai werd in 1927 door het front tussen de Stalinistische Partij en de Kuomintang verslagen – volgde de CCP het voorbeeld van het Russische staatskapitalisme.
“Is het belachelijk om een regime een arbeidersstaat te noemen vanwege het overheersen van het publieke eigendom van de productiemiddelen?”
Laat ik beginnen met te zeggen dat het niet bevorderlijk is voor de discussie om de spot te drijven met “tegenstanders”. Het idee dat het publieke (of staats- of gemeentelijke) eigendom van de productiemiddelen “socialistisch” is, is van reformistische oorsprong. Dit reformistische idee werd in 1917 door Lenin overgenomen in Staat en Revolutie, hoewel hij het staatseigendom ten tijde van de invoering van de NEP “staatskapitalisme (sic)” noemde, in zijn ogen een vooruitgang in de ontwikkeling in de richting van socialisme.
Voor de Duitse en Hollandse communistische linkerzijde, zijn de arbeiders zowel in het staats- als in het privé-kapitalisme gescheiden van de productiemiddelen, zodat loonarbeid en kapitaal in de samenleving als de twee hoofdklassen van het kapitalisme bestaan. Zie Hempel’s (pseudoniem van Jan Appel, afgevaardigde van de KAPD op het 3e Congres van de Communistische Internationale, lid van de GIC en Spartacus) kritiek op Staat en Revolutie: Marxisme en staatscommunisme; Het afsterven van de staat.
In politiek opzicht, net als in economisch opzicht, sluit het staatskapitalisme (onverschillig of de staat al dan niet “arbeidersstaat” wordt genoemd) socialisme of communisme uit, evenals de dictatuur van het proletariaat, die ervan uitgaat dat de arbeiders door hun gekozen en herroepbare raden de bedrijven en de maatschappij net als al het andere in de hand hebben. Het is duidelijk dat socialisme of communisme in de “Sovjet”-Unie uitgesloten was door haar isolement en het falen van de wereldrevolutie. De dictatuur van het proletariaat, die Marx altijd heeft opgevat als die van de massa’s van het proletariaat, kon niet worden vervangen door de dictatuur van een partij die hoe dan ook slechts een minderheid van deze massa’s uitmaakte.
“Wat vindt u van de theorie van misvormde en ontaarde arbeidersstaten die door veel Trotskistische groepen wordt verdedigd?”
Wat vindt u van deze staten zoals die in Oost-Europa, China, Korea, Vietnam, etc., die niet het resultaat waren van een proletarische revolutie (zoals in Rusland), maar van een inter-imperialistische oorlog, dat wil zeggen het tegenovergestelde van de wereldrevolutie? Mijn antwoord op deze vraag volgt logischerwijs uit mijn vorige antwoorden. De Trotskistische “theorie” van misvormde en ontaarde arbeidersstaten ontwikkelde zich in de machtsstrijd van Trotsky (deze mislukte Stalin) tegen Stalin om het Russische staatskapitalisme. Later diende deze “theorie” als alibi om de arbeiders op te roepen aan de kant van de burgerlijke democratie en het stalinisme elkaar in de Tweede Wereldoorlog af te slachten.
Dat waren in het kort mijn antwoorden. Aarzel niet om te reageren met vragen, kritiek of polemiek.
Internationalistische groeten,
Fredo Corvo
arbeidersstemmen 