Rutte heeft het keer op keer gezegd, de lockdown is nodig voor de ouderen en zwakkeren. Nu worden stapje voor stapje de maatregelen verzwakt – ondanks de dreiging van een tweede besmettingsgolf. De economie (vroeger heette dat het kapitalisme) moet weer op gang komen. We vergeten bijna dat Nederland het land is waar de meeste bedrijven zijn blijven doorwerken, dat wil zeggen, de werknemers werkten door, ondanks de gevaren. Maar eerst even de kwetsbare ouderen, al is het maar dat ik zelf tot dat ‘segment’ behoor, en de bijbehorende ‘identiteit’ krijg opgedrongen van sommige ‘jongeren’ die denken dat zij vanwege mij niet mogen feesten en ik met mijn ‘riante’ pensioen hun toekomst opeet. “Dan gaan er maar enkele oudjes wat eerder dood”.
Zo gaat het beschermen van kwetsbare ouderen: de verzorgingstehuizen gaan – naar Spaans voorbeeld – op slot voor bezoekende familie, zodat die niet kan zien dat het personeel gedwongen werkt zonder beschermingsmiddelen, hoe met Covid besmette bejaarden apart gezet en in de steek gelaten worden, zonder begeleiding of bezigheid, wachtend op … de dood (Bij1).
Hoe gaat het beschermen van de zwakste werknemers, migranten uit Oost-Europa? Ze werken via uitzendbureaus die tevens voor huisbaas spelen, om de magere lonen deels terug te ontvangen als woekerhuren door hun werknemers op elkaar te pakken in ‘vakantie’-kampen. Het ergste zijn nu in Corona-tijd – zoals altijd – de omstandigheden in de vleessector, waarvan de misstanden voor het slachtvee inmiddels algemeen bekend zijn. Heel wat minder verontwaardiging heerst over het mishandelen van de werknemers in de vleessector. Het zijn tenslotte arbeiders, die eigenlijk helemaal niet bestaan, laat staan een leven hebben. En op de werkvloer nog allemaal buitenlanders ook.
Herinneren we ons nog dat de wereldwijde bio-industrie een belangrijke rol speelt in het ontstaan van virussen zoals nu Covid?
Wordt de bio-industrie aangepakt, bijvoorbeeld in Limburg en Noord-Brabant waar de enorme hoeveelheden varkens en kippen voor heel wat fijnstof zorgen, waardoor de kans op besmetting van mensen door Covid toeneemt?
Nee, natuurlijk niet, het CDA pacteert met Forum voor Democratie zodat de grootindustriële bedrijven hun veevoer, kunstmest, antibiotica en chemische bestrijdingsmiddelen kunnen blijven afzetten.
De bio-industrie gaat door na het beloofde einde van de crisis, de CO2-heffing is alvast verlaagd, er komen massa-ontslagen, straks wordt er – net als na de kredietcrisis van 2008/2009 – verder bezuinigd op onderwijs, zorg, uitkeringen. De klassenstrijd gaat door, van de kant van het kapitaal. Het kapitalisme blijft, en het moet om zijn voortbestaan te redden de levenssituatie van werknemers en alle leven op aarde verder aantasten. Totdat de arbeiders de strijd als klasse aangaan …
De slachthuizen
Wie worden er nu al gepakt? De werknemers in de slachthuizen. In de oorlog ‘tegen Covid’ is het toch vanzelfsprekend dat ze op de bus worden gezet, in oostelijke richting? En wie blijven, in de ‘essentiële’ productie van vlees, ‘u weet wel waarom mevrouw’, moeten gewoon niet klagen maar doorwerken. Dat zijn de verhalen die ons bereiken uit de Verenigde Staten en uit Duitsland. Voor wie denkt dat dit in Nederland niet voorkomt, heeft zeker in de laatste maanden geen journaal gezien. Woensdag verscheen op de voorpagina van de ondernemerskrant FD een onthullend artikel van Rik Winkel (mijn complimenten). Een goede lezer ziet hoe de verschillende overheidsinstanties informatie over misstanden in de vleessector naast zich neerleggen, en tegelijkertijd naar buiten doen alsof ze goed bezig zijn, vooral met het afschuiven van verantwoordelijkheid.
FD onthult dat met corona besmette arbeidsmigranten in de Vion-slachterij in Scherpenzeel ‘mogelijk’ onder druk zijn gezet om ondanks ziekteverschijnselen toch te gaan werken. Als dat waar is, FD is voorzichtig, dan kan dat in de huidige omstandigheden strafbaar zijn, zo waarschuwt de ondernemerskrant. Het is volgens een woordvoerder van de Inspectie SZW verboden de openbare gezondheid bewust in gevaar te brengen.
- Deze Inspectie SZW heette vroeger Arbeidsinspectie. Als student arbeidssociologie leerde ik midden jaren zeventig tijdens een van mijn vele baantjes als werkstudent in de praktijk op de werkvloer hoe de Arbeidsinspectie (met een hoofdletter, als deel van de Staat) toen al de arbeidswetgeving ‘handhaafde’ (een begrip dat tegenwoordig met ironische ondertoon wordt uitgesproken) en de statistieken van arbeidsongevallen laag hield. Ik werkte aan een stansmachine waarvan de beschermkap was weggehaald zodat het arbeidstempo omhoog kon. Dat was nodig, verklaarde de afdelingsbaas, anders werd dit werk uitbesteed aan de Sociale Werkplaats (ook van de Staat). Binnen een uur zat mijn vinger in de machine, topje er bijna af op hoogte van de nagelriem. Ik moest naar de Eerste Hulp (al die instanties met een hoofdletter zijn er sindsdien bekaaid afgekomen, opvallend). Nu trad het noodscenario ‘arbeidsongeval’ in werking. Een ambulance mocht er niet aan te pas komen, want die – zo werd me achteraf uitgelegd – zou me naar de Eerste Hulp van het Academisch Ziekenhuis brengen, en die zou meteen de Arbeidsinspectie inlichten. Daarom kreeg ik een taxi naar de Eerste Hulp van het protestants-christelijke ziekenhuis (van dezelfde zuil als de fabriekseigenaar), waar men – zo was bekend en misschien zelfs ‘in goed overleg’ geregeld – pas de volgende dag arbeidsongevallen meldde bij de Inspectie. De afdelingsbaas had zo alle tijd om het bloed van de machine te laten wegpoetsen en de beschermingskap weer te plaatsen. De volgende dag werd alles in orde bevonden. Degene die de inspectie uitvoerde, kwam niet op het idee om bij de betroffen werknemer te informeren hoe hij zijn vinger in de machine had gekregen ondanks beschermkap. Voor alle zekerheid was ik naar een andere afdeling overgeplaatst. Met mijn vinger kwam alles goed, alleen maak ik met die vinger opvallend veel typfouten; vandaar beste lezer. Met mij kwam het ook goed, nadat ik al niet meer voor een onderneming als arbeidssocioloog wilde werken, viel nu ook het Ministerie van Sociale Zaken af.
Na dit intermezzo zal de lezer begrijpen wat ik denk als ik in FD lees dat verhalen die voornamelijk Roemeense werknemers aan de inspectie hebben verteld, het ‘vermoeden’ wekken dat het uitzendbureau heeft gedreigd ze uit hun woning te zetten als ze niet gingen werken.
“Misschien is het wel waar, misschien niet, we weten het niet”. Ja, dat haalt je de koekoek. Aan het begin van de ‘intelligente’ lockdown was op het journaal te zien dat Oosteuropese migratie-arbeiders met verschijnselen van Corona hun ‘vakantie’-huisje uit moesten en ten einde raad besloten naar huis te gaan. Volgens FD wil de woordvoerder echter niet van een concrete verdenking spreken. “Het is een vermoeden dat dit kan zijn gebeurd.” Het ‘onderzoek’ zou nog lopen. Jaja, denk ik dan.
De journalist van FD past vlijtig ‘hoor en wederhoor’ toe. Even het uitzendbureau gebeld. Horizon Meat Services, dat de uitzendkrachten plaatst en (let wel) huisvest, ontkent met klem dat er enigerlei druk is uitgeoefend. Maar omdat het beeld van ‘koppelbazen’ misschien is blijven hangen, wordt dit misschien niet door iedereen geloofd. Daarom een ‘argument’. Volgens ‘een woordvoerder’ zou daar ook geen enkele reden voor zijn. De uitzendkrachten vallen onder de cao voor de vleessector en hebben op grond daarvan recht op volledige loondoorbetaling bij ziekte.
Ja, die ‘goede CAO’ van de vleessector. Wanneer je in het slachthuis een wondje oploopt, ben je verplicht je onmiddellijk ziek te melden vanwege het infectiegevaar dat ook maar het kleinste wondje oplevert in een omgeving met kadavers. Ik weet dat van iemand die de Nederlandse Günter Wallraf wilde worden, en daarom onder andere in een varkensslachterij ging werken. Maar goed, de lezers die als werknemers wel eens ziek werden en het ongeluk hadden om niet te behoren tot het hogere segment van de arbeidsmarkt, weten best hoe werkgevers druk uitoefenen om weer aan het werk te gaan. Als het gaat om ‘een beetje verhoging en wat hoesten’ zal het niet beter zijn. Zeker niet bij een werkgever die ook huisbaas is (met zijn twaalven in een vierpersoonbungalow tegen driedubbele hoogseizoenprijzen), het vervoer regelt (met zovelen in een busje gepropt dat een gedeelte van de passagiers een heel end voor de poort wordt afgezet na een berichtje dat daar een cameraploeg staat).
Burgemeester in vredestijd
Voor het volgende fragment ben ik het FD zo dankbaar dat ik het letterlijk aanhaal:
“Enkele tientallen uitzendkrachten van Horizon moesten begin deze maand na een corona-uitbraak in quarantaine worden geplaatst op woonboten in Arnhem. Volgens het bedrijf zijn ze nu weer allemaal aan het werk”.
Ik ken niet de details, bijvoorbeeld of Horizon of een of andere ‘overheid’ (bijvoorbeeld de Gemeente Arnhem, misschien weet Marcouch dat?) betaald heeft voor wat een ware ‘vreemdelingendetentie’ is geweest, geïnspireerd door de quarantaine op diverse luxe cruiseschepen, of nog beter de Amerikaanse marineschepen waar honderden opgesloten mensen geïnfecteerd werden.
Hoe ver zijn we in Nederland nog verwijderd van werkkampen en vernietigingskampen? Herinnert niemand zich meer hoe de ‘werkverschaffings’-kampen de voorbode waren van de Arbeitseinsatz, en hoe het vluchtelingenkamp Westerbork (gerund door joodse Kapo’s) door de Nazi’s gemakkelijk veranderd kon worden in het voorportaal van massamoord. Marcouch, burgemeester in vredestijd.
Doorwerken, tot het uiterste
Maar ik dwaal af, verder in FD. In de week van 18 mei, werd een andere Vion-slachterij, die in Groenlo, gesloten, toen een deel van het personeel besmet bleek met het coronavirus. Vrolijk wordt gemeld: “bij die laatste slachterij heeft de inspectie geen controles uitgevoerd. De inspecteurs (van SZW? Zo kennen we elkaar weer) zijn wel in Scherpenzeel geweest, maar hebben daar geconstateerd dat de richtlijnen op de werkplek goed werden uitgevoerd. Vion zegt overal de adviezen van het RIVM te volgen”. Goh, waar komen dan de journaal-beelden vandaan waarop je arbeiders op hooguit 1 meter afstand van elkaar aan de lopende band zag staan? Maar ‘gelukkig’ hebben we nog een controle-instantie, de Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), door diverse bezuinigingen ‘uitgebeend tot het bot’, sorry, ‘afgeslankt’. Onze journalist van het FD heeft een brief van de NVWA in handen gekregen die deze week bij alle vleesbedrijven zijn bezorgd. Een rondgang langs slachthuizen zou ‘niet overal optimistisch’ stemmen. Wat jammer nou, want optimistisch moeten we blijven, ‘samen’. Volgens de NVWA – die inspecteurs op de werkvloer van de slachthuizen heeft – kunnen werknemers geen anderhalve meter afstand van elkaar houden. Onderlinge communiceren zonder elkaar dicht te naderen is onmogelijk, door het vele lawaai, hygiënesluizen en gangpaden zijn te krap. De NVWA waarschuwt dat de slachthuizen dichtgaan, als er geen passende maatregelen worden genomen.
Maar, zo vraag ik me argeloos af, zijn deze bevindingen dan geen reden om de slachthuizen onmiddellijk te sluiten, wegens het willens en wetens in gevaar brengen van de gezondheid van de arbeiders, een strafbaar feit, waarvoor aangifte gedaan had moeten worden, volgens de eigen voorschriften van de ‘Autoriteit’?
De staat, een criminele vereniging
Nee, dat pakt de staat anders aan, met een versnipperde en bureaucratische werkwijze waar het de bescherming van arbeiders betreft, waar niemand verantwoordelijkheid draagt, en waar de ondergeschikte verdachten van van strafbare feiten, zoals bij de Belastingdienst (lekker lam geslagen door achtereenvolgende VVD-bewindslieden) door de hogergeplaatste verdachten van het plegen van ambtsmisdrijven immuniteit voor strafvervolging wordt beloofd. Wat dan weer wijst op een ‘criminele vereniging’, van de grootste boef, de staat.
Nu is de bal aan de inspectie SZW om ‘op korte termijn’ (in plaats van acuut sluiten) ‘nader onderzoek’ te doen bij ‘enkele vleesbedrijven’ die de corona-richtlijnen niet naleven. De woordvoerder wil niet aangeven hoeveel bedrijven een bezoek kunnen verwachten; onderbezetting, u begrijpt het wel. Gewoontegetrouw wordt een bezoek van de inspecteur tevoren aangemeld, zo gaat het in bedrijven, in onderwijsinstellingen, in de zorg, enz.
Het FD gaat verder met een stukje informatie dat klaarblijkelijk afkomstig is van de arbeidsinspectie, die verzucht heeft dat zij niet overal bevoegd is. Bij de slachterijen werken veel arbeidsmigranten, die via uitzendbureaus in groepen worden gehuisvest en vervoerd; soms over de grens in Duitsland. Daar zijn dus besmettingsrisico’s, maar die vallen onder de bevoegdheid van de arbeidsinspectie, dus die schuiven we verder naar de gemeenten of veiligheidsregio’s (die zich gedragen als generale staf in een echte oorlog, tegen … migratie-arbeiders; zie boven de casus Arnhem).
De staatsvakbonden
Dan zouden we bijna de staatsvakbond FNV vergeten. De FNV heeft de besmettingsrisico’s in de vleessector de afgelopen weken herhaaldelijk ‘aan de kaak gesteld’ en niet de werknemers gemobiliseerd, zoals een naïeve ziel zou verwachten, maar … de inspectie opgeroepen beter te controleren en te handhaven. Maar volgens de inspectie, schuift het van zich af, de bond komt niet met concrete voorbeelden over de brug. Misschien heeft de bond geen leden op de werkvloer in de slachthuizen? De inspectie gaat nu mede af op de signalen die via dierenartsen en personeel (wel aanwezig op de werkvloer) van de NVWA binnenkomen. Tot slot meldt FD: “Een oproep aan arbeidsmigranten om overtreding van de regels te melden heeft 1050 reacties opgeleverd, maar die hadden slechts voor een deel betrekking op de vleessector. De klachten gaan voornamelijk over distributiecentra, gezondheidszorg en zakelijke dienstverlening.” Het verhaal vertelt niet wat de arbeidsinspectie met die klachten heeft gedaan.
Mijn conclusie: klagen bij inspecties, autoriteiten, vakbonden, of welke staatsorganisatie dan ook, het helpt niet. Alleen de arbeiders zelf kunnen opkomen voor hun belangen als werknemers, als klasse van “arbeiders, die niet eens erkend wordt als klasse” zoals Marx het zei.
Daarom:
- Eenheid van migratie-arbeiders en Nederlandse arbeiders, over de grenzen heen van beroep, bedrijfstak en soort arbeidscontract, we hebben allen dezelfde arbeidersbelangen te verdedigen
- Met het vooruitzicht van de recessie op massawerkeloosheid, eenheid van de al werkloos geworden werknemers en de nog niet werkloze werknemers, gepensioneerden, scholieren en studenten.
- Geen vertrouwen in de staat en zijn aanhangsels, arbeidsinspectie, NVWA, vakbonden en parlementaire partijen, die alle de strijd proberen te saboteren om hun plaatsje in het ‘overleg’ te redden. Alleen met de arbeiders zelf kan worden onderhandeld, niet met zogenaamde ‘vertegenwoordigers’.
- Strijd voor eigen arbeidersdoelen door zelfstandige organisatie in actiegroepen, vergaderingen in bedrijf en op straat, gekozen en altijd herkiesbare afgevaardigden.
- Voor maximale uitbreiding van de strijd door het stellen van eisen waarin alle arbeiders zich kunnen herkennen en het zenden van massale delegaties naar andere bedrijven waar men nog twijfelt om in beweging te komen.
Fredo Corvo, 28 mei 2020
arbeidersstemmen 