- Geven ‘slimme apps’ aan de werkenden meer autonomie?
- Is ‘mens- en milieu lievende’ financiering de nieuwe solidariteit?
Dit soort van vragen komen aan de orde in fragmenten
uit een artikel verschenen in Braziliaanse ‘Passa Palavra’.
Het gaat erom opnieuw de vraag te stellen hoe de politieke sprong naar collectieve autonomie kan worden gemaakt, voorbij het beheer van de dwingende noodzaak van ondernemerschap, waarvan de [markt-] logica de hegemonie lijkt te betwisten en slechte voortekenen met zich meebrengt.
De nieuwe post-covid ondernemingen – gerechtvaardigd door de verscherping van het noodbeheer – lijken te worden bevorderd door “innovaties” die de productiviteit verhogen en de verschillende lagen van de bevolking bereiken (zoals arbeiders, consumenten of investeerders): precarisering, financialisering, en gebruik van technologie. In deze samenstelling gaat het zogenaamde “solutionisme” [= oplossingsgerichtheid] verder dan het technologische terrein: door de politiek en elke mogelijkheid van universaliteit te omzeilen, ontscherpt het conflicten door focalisering, individualisering, controle en consensus – belofte van succes met uitroeiing van autonomie, vooral collectieve autonomie. Neo-Lula-isme [Lula is het linksburgerlijke alternatief voor Bolsenaro] dat als “post-apocalyptisch” wordt verkocht, ontkomt niet aan deze uitgangspunten, dat wil zeggen dat het de zombiefase van de apocalyps zelf zal zijn. Over de vermeerdering van de ondoden [niet erkend als coronaslachtoffers] door de pandemie heb ik eerder geschreven – een volgende fase zou kunnen zijn te schrijven over het toekomstige beheer van de [werkelijke] omvang daarvan.
Ik begon al over de nieuwe gezichten van “oplossingsgericht” ondernemerschap te schrijven toen ik de nieuwe hype van Social Impact behandelde. [“Bij sociale impact gaat het erom ervoor te zorgen dat de sociale gevolgen zo positief mogelijk zijn en dat de negatieve gevolgen die het bedrijf of project zou kunnen hebben, worden beperkt.”] Het is de moeite waard nog eens terug te komen op enkele van de in die tekst aan de orde gestelde kwesties, die zijn ontwikkeld en de speerpunten blijken te zijn van de “innovatie” in de strijd van de komende tijd. Naast het [‘mens- en milievriendelijke’] financieringsmodel van het MST-S.A. [= Beweging van Landloze Landarbeiders] – dat de plaats van de collectivisering van de produktie in het financiële tijdperk verandert – is het ook de moeite waard te kijken naar de plaats die solidariteitsnetwerken, collectieve zorg en zelfdiscipline kunnen krijgen binnen het “solutionisme”. Men moet zich zorgen maken over de perverse ontsporingen tussen zelfbeheer en ondernemerschap.
…..
Het is aan de huidige activisten om over dit alles na te denken. Afgezien van de goede of slechte kant van de geschiedenis – wat slechts een moreel oordeel is – is de populaire “verandering” permanent en historisch in onze omgeving. Wat er gebeurt is een voortdurende inpalming van de ommekeer, die politiek naar zijn meest perverse aspect wordt geleid. Misschien zal iemand mij willen corrigeren: “maar dit is geen zelfbeheer, het is pure heteronomie”! Misschien wel, maar het gaat er hier niet om met de vinger te wijzen, maar om na te denken over de vormen van toe-eigening van het woordgebruik van solidariteit en zelfbeheer, die de emanciperende inhoud ervan leegtrekken en ombuigen in naam van de “marktvrijheid” – of de mogelijkheid om te overleven.
Ook deze vorm van vercommercialiseerde autonomie staat dicht bij de logica van de praktijken van gewapende bendes [die de volksbuurten in Brazilië beheersen]. Zij verschilt alleen in de mate van afpersing door middel van geweld, maar niet in de business zelf – die zich ook niet bezighoudt met de formaliteit van de relaties, maar alleen met de stroom van gegenereerde middelen. Als dergelijke sociale ondernemingen binnen een gemeenschap een zekere mate van monopolie verwerven, kan de mate van onderwerping van de bewoners die van praktijken van gewapende bendes benaderen.
Het historisch door progressief links geconstrueerde alternatief – overheidsoptreden via rechten – verschijnt in dit scenario als een (van de vele) mogelijkheden om de dringendste problemen te overwinnen, geactiveerd door specifieke actoren – sociale bewegingen bijvoorbeeld – binnen de logica van het “solutionisme”. In andere opzichten verschijnt de staat slechts als een instrument van repressie en onteigening. Het kader van “rechten” bestaat echter wel, maar het is gemoduleerd volgens de taal van een markt die zich niet zozeer bezighoudt met de institutionalisering en universalisering van zijn diensten, maar met monopoliseerbare marktniches. Het jargon dat het progressivisme gebruikt heeft dus niet veel betekenis, behalve als een van de vele tijdelijke en onzekere uitwegen uit de situatie, in concurrentie met zoveel andere die misschien veel “efficiënter” zijn.
Het gaat erom opnieuw te vragen hoe we de politieke sprong kunnen maken naar collectieve autonomie, voorbij het beheer van de dringende noodzaak van het ondernemerschap, waarvan de logica de hegemonie lijkt te betwisten en slechte voortekenen brengt. Hoe betekenis geven aan zelfbeheer zonder af te glijden in halfslachtig taalgebruik, in een context die zich dit actieterrein steeds meer zal toe-eigenen?”
Vertaling van fragmenten uit het artikel van Isadora de Andrade Guerreiro Autogestão de mercado, 24-10-2021
arbeidersstemmen 