Rutte heeft het keer op keer gezegd, de lockdown is nodig voor de ouderen en zwakkeren. Nu worden stapje voor stapje de maatregelen verzwakt – ondanks de dreiging van een tweede besmettingsgolf. De economie (vroeger heette dat het kapitalisme) moet weer op gang komen. We vergeten bijna dat Nederland het land is waar de meeste bedrijven zijn blijven doorwerken, dat wil zeggen, de werknemers werkten door, ondanks de gevaren. Maar eerst even de kwetsbare ouderen, al is het maar dat ik zelf tot dat ‘segment’ behoor, en de bijbehorende ‘identiteit’ krijg opgedrongen van sommige ‘jongeren’ die denken dat zij vanwege mij niet mogen feesten en ik met mijn ‘riante’ pensioen hun toekomst opeet. “Dan gaan er maar enkele oudjes wat eerder dood”.
Zo gaat het beschermen van kwetsbare ouderen: de verzorgingstehuizen gaan – naar Spaans voorbeeld – op slot voor bezoekende familie, zodat die niet kan zien dat het personeel gedwongen werkt zonder beschermingsmiddelen, hoe met Covid besmette bejaarden apart gezet en in de steek gelaten worden, zonder begeleiding of bezigheid, wachtend op … de dood (Bij1).
Hoe gaat het beschermen van de zwakste werknemers, migranten uit Oost-Europa? Ze werken via uitzendbureaus die tevens voor huisbaas spelen, om de magere lonen deels terug te ontvangen als woekerhuren door hun werknemers op elkaar te pakken in ‘vakantie’-kampen. Het ergste zijn nu in Corona-tijd – zoals altijd – de omstandigheden in de vleessector, waarvan de misstanden voor het slachtvee inmiddels algemeen bekend zijn. Heel wat minder verontwaardiging heerst over het mishandelen van de werknemers in de vleessector. Het zijn tenslotte arbeiders, die eigenlijk helemaal niet bestaan, laat staan een leven hebben. En op de werkvloer nog allemaal buitenlanders ook.
Zoals Guy Routh veertig jaar geleden in zijn magistrale boek The Origin of Economic Ideas verklaarde, heeft de economie een absurde oorsprong. Sinds de tijd van Adam Smith was de nieuwe academische discipline via de opkomende klasse van kooplieden en fabrikanten verbonden met de rijken en machtigen in het algemeen, en vervulde hij de ideologische rol om het opkomende kapitalistische systeem als de beste van alle mogelijke werelden te presenteren. Als er al sprake was van economische problemen, dan was de oplossing het verbeteren van de marktwerking. Het vrije ondernemerschap zelf, geleid door een onzichtbare hand, zou elk probleem op de meest efficiënte manier oplossen. Bewust sociaal ingrijpen was niet nodig. Twee eeuwen later, ondanks de vele eerlijke economen die proberen aan kennis bij te dragen over hoe de wereld werkt en hoe deze kan worden verbeterd, lijkt de ideologische functie van de economie nog steeds haar belangrijkste rol te spelen. Economen blijven sprookjes vertellen die de wereld rechtvaardigen zoals ze is en verwerpen elke kritiek of project dat in strijd is met de sociale en economische fundamenten van het kapitalisme, ons gekoesterde vrije ondernemerschapssysteem. Niets illustreert dit beter dan een recente publicatie over klimaatverandering door economen van het Internationaal Monetair Fonds.
