Zelfstandige arbeidersstrijd voor een menselijke wereld – zonder oorlog, zonder terreur, zonder kapitaal, zonder staat. De arbeiders hebben geen vaderland. Alle macht aan de arbeidersraden.
Was Pannekoek een aanhanger van het staatskapitalisme? Dat is tenminste wat een anarchist onlangs heeft beweerd. In de presentatie van enkele citaten van Pannekoek en Lenin in een door Bjorn-Olav Kvidal gestarte discussie op de openbare engelstalige Facebook-groep Communist Left, stelde Kvidal:
“Staatskapitalisme verkocht als radencommunisme is even reactionair als staatsdictatuur verkocht als instrument voor een staatsloze communistische wereldmaatschappij.”
Het tot stand komen van een regering Rutte IV vertoont alle sporen van een toenemende macht van de totalitaire staat. Schaamteloos laat de staat zijn democratische masker vallen en vertoont zijn machtswellustige grijnslach. Na het aftreden van de regering Rutte III, regeerde ze door als ‘demissionair kabinet’. Na de verkiezingen maakten de winnende partijen totaal geen haast bij het vormen van een nieuwe regering. De oude regering zat er immers nog en regeerde door zonder dat het parlement daar invloed op had. Het parlement voelt zich best comfortabel om geen invloed te hebben, want het is niet deze zogenaamde volksvertegenwoordiging die regeert. Zoals een oude informele politieke regel zegt, “de regering regeert”. De Kamer dient als ‘gekozen volksvertegenwoordiging’ alleen als politieke legitimatie van het beleid. Regelmatig vallen kamerleden elkaar voor de tv-camera’s in de haren om de democratische illusie in stand te houden.
Lees verder “Is er een alternatief voor Rutte IV?”→
Enkele gedachten bij “Was tun in Zeiten der Schwäche?”
We hebben in deel 1 gezien dat het artikel “Was tun in Zeiten der Schwäche?” de anti-partij stroming binnen het radencommunisme, samengevat in een viertal opvattingen, terecht verantwoordelijk acht voor het falen van het sozialrevolutionäre milieu in Duitsland om het stadium van losse kringen te boven te komen. Als alternatief stelt “Was tun …” voor te werken in de richting van een massa-partij die de arbeidersklasse zou vertegenwoordigen en die door interne democratie en inzet voor democratisering en communalisering van de staat middels deelname aan de huidige parlementaire politiek een andere weg zou inslaan dan de sociaal-democratische en communistische partijen.
Van mijn kant wees ik op enkele uitspraken in “Was tun …” die het gevaar inhouden dat een dergelijke massapartij in plaats van de massa van de arbeiders de politieke macht zal uitoefenen, en dus over hen zal heersen. Tegenover de anti-partij stroming binnen het radencommunisme waarop zowel vele Sozialrevolutionäre als het artikel zich fixeren, heb ik de partijstroming binnen het radencommunisme als een alternatief naar voren gebracht. De partij wordt hier gezien als een organisatie van een minderheid van de meest bewuste en strijdbare arbeiders die in een heropleving van de proletarische strijd daaraan deelnemen om deze te orienteren op de revolutie en het communisme, zonder zich in plaats te stellen van de klasse. In dit tweede en laatste deel van zal ik nader ingaan op de huidige mogelijkheden, anders dan de voorstellen in “Was tun in Zeiten der Schwäche?”
Enkele gedachten bij “Was tun in Zeiten der Schwäche?”
In de revolutionaire jaren na de Eerste Wereldoorlog volgden de radencommunisten in Nederland met belangstelling de sociale, economische en politieke ontwikkelingen in het toen meest instabiele land van Europa, het grote buurland Duitsland. De radenbewegingen in beide landen waren nauw met elkaar verbonden door discussies en gezamenlijk organisatorisch werk. Nu is Duitsland in vergelijking met andere Europese staten, het meest stabiel, ook al blijft het niet onaangetast onder druk van allerlei ontwikkelingen. Deze ogenschijnlijke stabiliteit in Duitsland heerst ook in Nederland. Relatieve stabiliteit is blijkbaar niet bevorderlijk voor het bestaan van revolutionair gezinde minderheidsorganisaties. Het radencommunisme is zowel in Nederland als in Duitsland nog slechts een bron van inspiratie, en al lang geen levende beweging meer die in staat zou zijn op grond van actuele analyses een rol te spelen binnen de arbeidersstrijd.
Maar terwijl in het nederlandse taalgebied nog maar enkele radencommunistisch geïnspireerde individuen actief zijn, en dan nog uitsluitend op het Internet, bestaan in het duits meerdere websites van min of meer georganiseerde groepen met ook activiteiten ‘In Real Life’. Maar afgezien van incidentele acties, is van een effectieve deelname aan de arbeidersstrijd is ook in Duitsland geen sprake. Een recent discussieartikel(1) op het Duitse blog Communaut stelt het radencommunisme naast de ‘communisatie’-theorie van Endnotes(2) verantwoordelijk voor de treurige toestand van het milieu in Duitsland dat zich sociaal-revolutionair noemt, of ook wel anti-autoritair-communistisch. De huidige misère zou voornamelijk te wijten zijn aan volgende beginselen van het radencommunisme:
vertrouwen in de spontaniteit van de arbeidersmassa’s;
de noodzaak van de revolutionaire minderheid om in tijden van sociale rust te overwinteren in theoretische kringen;
de crisis van het kapitalisme vormt de gangmaker voor een communistische massabeweging;
de afwijzing van arbeiderspartijen en vakbonden als contrarevolutionaire instellingen.
Daar tegenover stelt het artikel de opbouw van een ‘oppositionele sociale basis’ binnen het ‘bestaande’, plus de opbouw van een politieke organisatie met een programma.
De opkomst van het fascisme heeft niet alleen de arbeidersbeweging, maar ook brede kringen van de intellectuelen, schrijvers, geleerden, uit het evenwicht gebracht. Het heeft niet alleen alle oppositie gewelddadig onderdrukt en alle arbeidersbeweging vernietigd; het heeft bovendien alle intellect gelijkgeschakeld, elke meningsuiting verboden, die van de officiële afwijkt en alle vrijheid, zo al niet van in stilte denken, dan toch van spreken en schrijven vernietigd. Terwijl de ene geldende leer met alle middelen van bekwame propaganda verbreid en reeds aan de jeugd ingegoten wordt, wordt elke, ook de zwakste uiting van kritiek met beestachtige wreedheden beantwoord.
Derde en laatste aflevering van het artikel Trotski en het radencommunisme door de Groep van Internationale Communisten in verschenen in Radencommunisme, augustus en september 1938.
Aansluitend bij de serie vertalingen van Huhn’s Trotski, de mislukte Stalin, volgt hier een tot nu toe onbekend artikel van de radencommunist Jan Appel.
Het standpunt van de Duits-Hollandse Communistische Linkerzijde
De Sovjetmacht streefde naar allianties met verschillende staten van de kapitalistische wereld. Door bemiddeling van Karl Radek, die in Duitsland gevangen zat, werden reeds in de herfst van 1919 contacten gelegd met de Reichswehr en haar generaals,1) maar ook met de miljonair Walter Rathenau, met het doel de mogelijkheden van een militaire en economische alliantie tussen Duitsland en Rusland te bestuderen. Al in oktober 1919 verklaarde Radek onomwonden:
“De mogelijkheid van een vrede tussen kapitalistische en proletarische staten is geen utopie.“2)
Een feitelijke alliantie, gericht tegen het Verdrag van Versailles en de geallieerden, kwam tot stand in 1920, tijdens de Russisch-Poolse oorlog: Duitsland legde een verklaring van “neutraliteit” af, die inhield dat de doorvoer van geallieerde munitie bestemd voor Polen over zijn grondgebied werd verboden. Met de geallieerde landen werden handelsovereenkomsten nagestreefd en verkregen: op 16 maart 1921, ten tijde van de gebeurtenissen in Kronstadt, werd een handelsovereenkomst gesloten tussen Groot-Brittannië en Rusland. De modus vivendi tussen de kapitalistische wereld en de Sovjet-staat, die eerder door Pannekoek aan de kaak was gesteld, werd langzamerhand werkelijkheid. Het Verdrag van Rapallo van 1922 begon vorm te krijgen.
Maar het meest verontrustend was de geleidelijke onderwerping van de Communistische Internationale aan de nationale doelstellingen van de Russische staat. Deze had de neiging haar eigen belangen te laten prevaleren boven de revolutionaire belangen van de Internationale. Turkije is een treffend voorbeeld van dit antagonisme. Reeds in 1919 waren er in Berlijn, opnieuw door bemiddeling van Karl Radek, contacten gelegd tussen de bolsjewistische regering en de Turkse nationalistische leider Ismail Enver Pasja (1881-1922), die verantwoordelijk was voor de massamoord op de Armeniërs in april 1915 en die na de val van het Ottomaanse Rijk zijn toevlucht had gezocht in Duitsland. Enver Pasja had zichzelf tot “vriend van het bolsjewisme” verklaard, maar uiteindelijk verraadde hij zijn “vrienden” door in 1921-1922 een gewapend moslimverzet te organiseren om het “communisme” te vernietigen, steunend op de Turkssprekende volkeren van Centraal-Azië.3)
In het volgende geef ik een overzicht waarin ik me beperk tot de kern. Zie voor verdere informatie de verschillende teksten aan het eind, en vooral de boeken in de inter-rev uitgaven, die methodisch te werk gaan en voldoende diepgang hebben: https://edicionesinterrev.wordpress.com/
De ICT te midden van zijn dubbelzinnigheden, beperkte erkenningen en diverse centrismen
Dit is een typisch en overduidelijk centristische en beperkte erkenning van wat er [in Kronstadt 1921] is gebeurd en van zijn betekenis. De ICT erkent een aantal omstandigheden en acties, zowel van de matrozen, soldaten en arbeiders van Kronstadt in 1921 als van de RCP (b) [Russische Communistische Partij – Bolsjewiki]. Maar enerzijds is haar analyse selectief en beperkt, anderzijds komt zij uit op een al even beperkte kritische evaluatie, die, als zij wordt geloofd en gevolgd, het moeilijk maakt om radicaal kritische en rigoureus communistische conclusies te trekken.
In ‘arbeidersstemmen’ is eerder aandacht besteed aan de kritiek van C.Mcl. op de theorie van de IKS van het verval van het kapitalisme sinds 1914.1 We plaatsten ook een deel van zijn werk als Over het karakter en de functie van de vakbonden sinds 1914.2 Kortgeleden ontvingen we een verzoek tot verduidelijking van onze kritiek op C.Mcl. en van ons eigen standpunt dat het kapitalisme geen ‘verval’ of ‘achterhaaldheid’ kent.
Hermann Vogel (1882): De dood van Spartacus (aanvoerder van een slavenopstand tegen Rome)
“Slaven droomden van het “gouden tijdperk” zonder geweld en dwang. Hun opstanden konden evenmin als de revoltes van de lijfeigen boeren, de heersende macht omverwerpen, want zij beschikten over geen middel, om de maatschappelijke productie op een nieuwe grondslag over te nemen. Het proletariaat, de mensen onzer dagen, kennen het geheim van de macht. Ze behoeven niet meer slechts te dromen van eigen macht, zij kennen haar organisatie. Iedere vernietiging, waaraan ze arbeiden, iedere techniek, die zij bewegen, iedere rekening, die zij opstellen, is school voor eigen macht.”
arbeidersstemmen 