De beweging van de arbeiders en de arbeidersraden

De arbeidersraden in de theorie van de Nederlands-Duitse communistische linkerzijde. Deel 6

Deel 1, deel 2, deel 3, deel 4, deel 5
part 6 in spanish

Door Philippe Bourrinet

In deze zesde en laatste aflevering van de tekst van Bourrinet publiceren we zijn hoofdstuk 5 en 6. De lezer treft daarin zoals gebruikelijk tussen vierkante haken toelichtingen van de vertaler aan.

---

Bruun van Albada

(…) De strijd van de arbeidersklasse kan slechts tot hogere ontplooiing komen, wanneer zij zich over alle grenzen heen uitbreidt. Internationaal moet daarom ook de organisatie van de communisten zijn. Het is echter niet mogelijk en ook niet wenselijk, de oprichting van een nieuwe Internationale te forceren; de gelijkheid van opvatting, die hiervoor nodig is, moet groeien in de strijd en wordt hierin telkens opnieuw op de proef gesteld en tot hoger vormen ontwikkeld. Daarom roept de communistenbond ‘Spartacus’ de communisten aller landen op, de in dit manifest neergelegde gedachten te toetsen aan de in hun landen zich ontwikkelende massabewegingen. Alleen als in de strijd zelf de gelijkheid van opvatting en van doelstelling blijkt, wordt een aaneensluiting tot een communistische internationale partij mogelijk en vruchtbaar. (…)

Proletariërs aller landen, verenigt u!

(Inauguraal Adres. Open Brief aan de hoofd- en handarbeiders aller landen. Oorspronkelijk ingevouwen in Spartacus, december 1945, volgens aantekening geschreven in 1939)

---

Communisme, te vroeg? Of van uitstel naar afstel?

Over de ‘Grondbeginselen…’ en de overgangsperiode

Doo Fredo Corvo

English, Spanish translation

Links: Weer aan het werk (‘Ameisen’ door Grosz). Rechts: Land van Ledigheid (Pieter Bruegel de Oudere)

Van de vele teksten van zogenaamde Nederlands-Duitse communistische linkerzijde, ook wel genoemd de partijstroming binnen het radencommunisme, heeft haar belangrijkste werk, de Grondbeginselen van de communistische productie en distributie¹ de grootste misverstanden, hevigste reacties en ernstigste beschuldigingen opgeroepen, met name uit de hoek van de Italiaanse communistische linkerzijde. Onlangs verschenen enkele teksten die zich gewild of ongewild mengen in deze controverse:

https://www.amazon.nl/Grondbeginselen-communistische-productie-distributie-Internationale/dp/B0857CFX4N/

1. Hermann Lueer, The transition to communism: An Intellectual Confusion, met vertalingen in het Duits, Spaans en Nederlands.²
2. Aníbal, A confused intellectual? A detailed critique of Hermann Lueer’s text The transition to communism: An intellectual confusion.³
3. De laatste twee hoofdstukken van Ph. Bourrinet, Les Conseils Ouvriers dans la théorie de la gauche communiste germano-hollandaise. Deze tekst dateert van 1999 en is in verband met een recente vertaling in het Nederlands, die in 2023 in delen verschijnt op de site Arbeidersstemmen, door de auteur licht aangepast en uitgebreid. Een oudere Engelse vertaling is eveneens beschikbaar.⁴

Alle drie deze teksten hebben hun eigen invalshoeken, beperkingen en eigenaardigheden, net als de Grondbeginselen. In het belang van een verhelderende discussie behoort men daarmee rekening te houden.

Problemen gesteld na 1917-1923

De Grondbeginselen zijn geschreven als een gedeeltelijk antwoord op de vragen die de communistische linkerzijdes zich stelden ten aanzien van de contrarevolutie in Rusland:

1. De kwestie van het proletarische bastion in Rusland, omgeven door imperialistische machten en een wereldmarkt waarvan het gedeeltelijk afhankelijk was.
2. De overgang van de macht van de arbeidersraden naar de bolsjewistische partij en de staat. Het neerslaan van de opstand van Kronstadt.
3. De verhouding tussen arbeidersklasse en de boeren, en in meer algemene zin de kleinburgerij.
4. De kwesties van de compromissen in de buitenlandse handel, de buitenlandse politiek en van oorlog ter verdediging of uitbreiding van het proletarische bastion.
5. Het vraagstuk van de taken van de communistische partijen en hun verhouding tot de Communistische Internationale.

Lees verder —>

Van der Lubbe-wandeling in Leiden

Op de site van Doorbraak, trof ik volgende aankondiging aan:

“Op zondagmiddag 26 februari vindt in Leiden de Marinus van der Lubbe-wandeling plaats. De Leidse metselaar en anarcho-communist Van der Lubbe werd door de nazi’s ter dood veroordeeld als brandstichter van het parlementsgebouw de Rijksdag in Berlijn in 1933, nu exact 90 jaar geleden”, aldus de oproep van het muziekpodium en eetcafé Resistor in de Leidse Vrijplaats, waar Doorbraak een kantoor heeft.

“Met de wandeling zal Van der Lubbe (1909-1934) herdacht worden als activist en eerste Nederlandse nazi-slachtoffer. De wandeling, met toespraken, begint om 14:00 uur bij de gedenksteen voor Van der Lubbe bij de Morspoort. Hierna zullen plekken bezocht worden die belangrijk waren in het leven van Marinus van der Lubbe.

Omstreeks 15:30 uur zal de wandeling eindigen bij Resistor in Vrijplaats Leiden aan de Middelstegracht 36. Daar zal afsluitend soep en discussie zijn, onder andere over het gevaar van hedendaags extreem-rechts. Deelname aan de wandeling is gratis, maar een donatie wordt op prijs gesteld.” Doorbraak

Politieke economie of economische politiek van de revolutie?

De arbeidersraden in de theorie van de Nederlands-Duitse communistische linkerzijde. Deel 5

Deel 1, deel 2, deel 3, deel 4

Door Philippe Bourrinet

De Duitse revolutionaire arbeider Jan Appel (1890-1985) auteur van de “Grondbeginselen”

Volumen 5 en español (also in english and french)

“Is de heerschappij van de arbeidersklasse in een industrieel land tot werkelijkheid geworden, dan staat het proletariaat voor de taak, de omvorming van het economisch leven op nieuwe grondslagen, op die van de gemeenschappelijke arbeid, te beginnen. De opheffing van het privaatbezit is gemakkelijk
uitgesproken: het zal de eerste maatregel van de politieke heerschappij van de arbeidersklasse zijn. Maar dit is slechts een rechtskundige daad, die de grondslag voor het werkelijk economisch gebeuren zal leggen. De werkelijke omvorming en het werkelijk revolutionaire werk begint dan eerst.”

Jan Appel, Marxisme en staatscommunisme; Het afsterven van de staat.

De overgangsperiode naar het communisme: een intellectuele verwarring

Engels, Duits, Spaans

Door Hermann Lueer

Voor zover in de geschriften van Marx en Engels de economische grondslagen van een communistische maatschappij überhaupt zijn behandeld, zijn de ideeën over de communistische maatschappij meestal uitsluitend negatief bepalingen: geen geld, geen waarde, geen markt, geen loonarbeid, of oppervlakkige zinnen, d.w.z. niet inhoudelijk uitgewerkt, zoals: socialisatie van de productiemiddelen of het motto dat zowel bij de anarchisten als bij Lenin en zelfs bij Stalin populair was: ieder naar vermogen, ieder naar behoefte.

De ideeën over de overgangsperiode zien er dan ook als volgt uit. Aangezien het doorslaggevende aspect van de revolutionaire transformatie – de economische grondbeginselen van een communistische produktieverhouding – grotendeels onduidelijk is, lijkt de uitdaging van de overgang naar de communistische maatschappij vooral te liggen in de politieke organisatievorm. De sleutelwoorden hier zijn de leidende rol van de partij versus alle macht aan de raden.

Zonder bewustzijn van de economische grondslagen van de revolutionaire overgang van kapitalisme naar communisme worden de ideeën over de overgangsperiode die in de radicaal-linkse stromingen wijdverbreid zijn, op verschillende manieren een voorportaal van de contrarevolutie.

Demonstraties in China: Geënsceneerd door Marx en Engels?

Door Ralf Ruckus

Repressie van arbeidersprotesten bij Foxconn (Apple)

De protesten tegen de blokkades en het partijregime zijn al maanden aan de gang en verbinden verschillende sociale groepen. De regering heeft niet veel speelruimte.

Hoge hoeden, bolhoeden en petten

De oude middenklasse en nieuwe klassen in de theorie van Anton Pannekoek, de Groep Internationale Communisten en de Spartacusbond

English, Spanish

Aníbal en Fredo Corvo

Postkaart van een demonstratie in Berlijn 1920 met 250.000 deelnemers tegen den Kapp-Putsch. De putchisten Kapp en Lüttwitz zijn afgebeeld met hoge hoed. In beeld voorop bolhoeden dragende ‘bureaucraten’. Daarachter petten dragende arbeiders. Bron: Commons Wikimedia.

Pannekoek en Lenin over staatskapitalisme

door Fredo Corvo

Was Pannekoek een aanhanger van het staatskapitalisme?
Dat is tenminste wat een anarchist onlangs heeft beweerd. In de presentatie van enkele citaten van Pannekoek en Lenin in een door Bjorn-Olav Kvidal gestarte discussie op de openbare engelstalige Facebook-groep Communist Left, stelde Kvidal:

“Staatskapitalisme verkocht als radencommunisme is even reactionair als staatsdictatuur verkocht als instrument voor een staatsloze communistische wereldmaatschappij.”

Is er een alternatief voor Rutte IV?

Cartoon door Marc-Jan Janssen

Het tot stand komen van een regering Rutte IV vertoont alle sporen van een toenemende macht van de totalitaire staat. Schaamteloos laat de staat zijn democratische masker vallen en vertoont zijn machtswellustige grijnslach. Na het aftreden van de regering Rutte III, regeerde ze door als ‘demissionair kabinet’. Na de verkiezingen maakten de winnende partijen totaal geen haast bij het vormen van een nieuwe regering. De oude regering zat er immers nog en regeerde door zonder dat het parlement daar invloed op had. Het parlement voelt zich best comfortabel om geen invloed te hebben, want het is niet deze zogenaamde volksvertegenwoordiging die regeert. Zoals een oude informele politieke regel zegt, “de regering regeert”. De Kamer dient als ‘gekozen volksvertegenwoordiging’ alleen als politieke legitimatie van het beleid. Regelmatig vallen kamerleden elkaar voor de tv-camera’s in de haren om de democratische illusie in stand te houden.

Bolsjewisme als alternatief voor zelfgekozen onmacht? 2/2

Enkele gedachten bij “Was tun in Zeiten der Schwäche?”

We hebben in deel 1 gezien dat het artikel “Was tun in Zeiten der Schwäche?” de anti-partij stroming binnen het radencommunisme, samengevat in een viertal opvattingen, terecht verantwoordelijk acht voor het falen van het sozialrevolutionäre milieu in Duitsland om het stadium van losse kringen te boven te komen. Als alternatief stelt “Was tun …” voor te werken in de richting van een massa-partij die de arbeidersklasse zou vertegenwoordigen en die door interne democratie en inzet voor democratisering en communalisering van de staat middels deelname aan de huidige parlementaire politiek een andere weg zou inslaan dan de sociaal-democratische en communistische partijen.

Van mijn kant wees ik op enkele uitspraken in “Was tun …” die het gevaar inhouden dat een dergelijke massapartij in plaats van de massa van de arbeiders de politieke macht zal uitoefenen, en dus over hen zal heersen. Tegenover de anti-partij stroming binnen het radencommunisme waarop zowel vele Sozialrevolutionäre als het artikel zich fixeren, heb ik de partijstroming binnen het radencommunisme als een alternatief naar voren gebracht. De partij wordt hier gezien als een organisatie van een minderheid van de meest bewuste en strijdbare arbeiders die in een heropleving van de proletarische strijd daaraan deelnemen om deze te orienteren op de revolutie en het communisme, zonder zich in plaats te stellen van de klasse. In dit tweede en laatste deel van zal ik nader ingaan op de huidige mogelijkheden, anders dan de voorstellen in “Was tun in Zeiten der Schwäche?”

Bolsjewisme als alternatief voor zelfgekozen onmacht?

Enkele gedachten bij “Was tun in Zeiten der Schwäche?”

In de revolutionaire jaren na de Eerste Wereldoorlog volgden de radencommunisten in Nederland met belangstelling de sociale, economische en politieke ontwikkelingen in het toen meest instabiele land van Europa, het grote buurland Duitsland. De radenbewegingen in beide landen waren nauw met elkaar verbonden door discussies en gezamenlijk organisatorisch werk. Nu is Duitsland in vergelijking met andere Europese staten, het meest stabiel, ook al blijft het niet onaangetast onder druk van allerlei ontwikkelingen. Deze ogenschijnlijke stabiliteit in Duitsland heerst ook in Nederland. Relatieve stabiliteit is blijkbaar niet bevorderlijk voor het bestaan van revolutionair gezinde minderheidsorganisaties. Het radencommunisme is zowel in Nederland als in Duitsland nog slechts een bron van inspiratie, en al lang geen levende beweging meer die in staat zou zijn op grond van actuele analyses een rol te spelen binnen de arbeidersstrijd.

Maar terwijl in het nederlandse taalgebied nog maar enkele radencommunistisch geïnspireerde individuen actief zijn, en dan nog uitsluitend op het Internet, bestaan in het duits meerdere websites van min of meer georganiseerde groepen met ook activiteiten ‘In Real Life’. Maar afgezien van incidentele acties, is van een effectieve deelname aan de arbeidersstrijd is ook in Duitsland geen sprake. Een recent discussieartikel(¹) op het Duitse blog Communaut stelt het radencommunisme naast de ‘communisatie’-theorie van Endnotes(²) verantwoordelijk voor de treurige toestand van het milieu in Duitsland dat zich sociaal-revolutionair noemt, of ook wel anti-autoritair-communistisch. De huidige misère zou voornamelijk te wijten zijn aan volgende beginselen van het radencommunisme:

• vertrouwen in de spontaniteit van de arbeidersmassa’s;
• de noodzaak van de revolutionaire minderheid om in tijden van sociale rust te overwinteren in theoretische kringen;
• de crisis van het kapitalisme vormt de gangmaker voor een communistische massabeweging;
• de afwijzing van arbeiderspartijen en vakbonden als contrarevolutionaire instellingen.

Daar tegenover stelt het artikel de opbouw van een ‘oppositionele sociale basis’ binnen het ‘bestaande’, plus de opbouw van een politieke organisatie met een programma.

G.I.C. Communisme en geestelijke vrijheid (Radencommunisme, 1939)

De opkomst van het fascisme heeft niet alleen de arbeidersbeweging, maar ook brede kringen van de intellectuelen, schrijvers, geleerden, uit het evenwicht gebracht. Het heeft niet alleen alle oppositie gewelddadig onderdrukt en alle arbeidersbeweging vernietigd; het heeft bovendien alle intellect gelijkgeschakeld, elke meningsuiting verboden, die van de officiële afwijkt en alle vrijheid, zo al niet van in stilte denken, dan toch van spreken en schrijven vernietigd. Terwijl de ene geldende leer met alle middelen van bekwame propaganda verbreid en reeds aan de jeugd ingegoten wordt, wordt elke, ook de zwakste uiting van kritiek met beestachtige wreedheden beantwoord.

G.I.C. Trotski en het radencommunisme, 3/3

Derde en laatste aflevering van het artikel Trotski en het radencommunisme door de Groep van Internationale Communisten in verschenen in Radencommunisme, augustus en september 1938.

Voorhoede of achterhoede?

Tweede aflevering van het artikel Trotski en het radencommunisme door de Groep van Internationale Communisten in verschenen in Radencommunisme, augustus en september 1938.

De staatsgreep van oktober 1917

Zesentwintigste en laatste deel van de eerste Nederlandse vertaling van Willy Huhn: Trotski – de mislukte Stalin

Trotski’s rol in 1905 en 1917

Deel 25 van de eerste Nederlandse vertaling van Willy Huhn: Trotski – de mislukte Stalin

Trotski effent de weg voor Stalin

Deel 24 van de eerste Nederlandse vertaling van Willy Huhn: Trotski – de mislukte Stalin.

Trotski als opperbevelhebber van het arbeidsleger

Deel 23 van de eerste Nederlandse vertaling van Willy Huhn: Trotski – de mislukte Stalin.

Max Hempel /Jan Appel: Het Russische heropbouwprogramma (1926)

Aansluitend bij de serie vertalingen van Huhn’s Trotski, de mislukte Stalin, volgt hier een tot nu toe onbekend artikel van de radencommunist Jan Appel.

Trotski en het oorlogs-‘communisme’

Deel 22 van de eerste Nederlandse vertaling van Willy Huhn: Trotski – de mislukte Stalin.

Trotski’s Bonapartisme 1918 tot 1923

Deel 21 van de eerste Nederlandse vertaling van Willy Huhn: Trotski – de mislukte Stalin.
Hfdst. 3

Het klassekarakter van de Sowjet-Unie

Deel 19 van de eerste Nederlandse vertaling van Willy Huhn: Trotski – de mislukte Stalin

Van allianties met kapitalistische staten tot het neerslaan van de matrozen van Kronstadt door de bolsjewistische staat

1921, de bolsjewistische aanval op Kronstadt

Het standpunt van de Duits-Hollandse Communistische Linkerzijde

De Sovjetmacht streefde naar allianties met verschillende staten van de kapitalistische wereld. Door bemiddeling van Karl Radek, die in Duitsland gevangen zat, werden reeds in de herfst van 1919 contacten gelegd met de Reichswehr en haar generaals,¹) maar ook met de miljonair Walter Rathenau, met het doel de mogelijkheden van een militaire en economische alliantie tussen Duitsland en Rusland te bestuderen. Al in oktober 1919 verklaarde Radek onomwonden:

“De mogelijkheid van een vrede tussen kapitalistische en proletarische staten is geen utopie.“²)

Een feitelijke alliantie, gericht tegen het Verdrag van Versailles en de geallieerden, kwam tot stand in 1920, tijdens de Russisch-Poolse oorlog: Duitsland legde een verklaring van “neutraliteit” af, die inhield dat de doorvoer van geallieerde munitie bestemd voor Polen over zijn grondgebied werd verboden. Met de geallieerde landen werden handelsovereenkomsten nagestreefd en verkregen: op 16 maart 1921, ten tijde van de gebeurtenissen in Kronstadt, werd een handelsovereenkomst gesloten tussen Groot-Brittannië en Rusland. De modus vivendi tussen de kapitalistische wereld en de Sovjet-staat, die eerder door Pannekoek aan de kaak was gesteld, werd langzamerhand werkelijkheid. Het Verdrag van Rapallo van 1922 begon vorm te krijgen.

Maar het meest verontrustend was de geleidelijke onderwerping van de Communistische Internationale aan de nationale doelstellingen van de Russische staat. Deze had de neiging haar eigen belangen te laten prevaleren boven de revolutionaire belangen van de Internationale. Turkije is een treffend voorbeeld van dit antagonisme. Reeds in 1919 waren er in Berlijn, opnieuw door bemiddeling van Karl Radek, contacten gelegd tussen de bolsjewistische regering en de Turkse nationalistische leider Ismail Enver Pasja (1881-1922), die verantwoordelijk was voor de massamoord op de Armeniërs in april 1915 en die na de val van het Ottomaanse Rijk zijn toevlucht had gezocht in Duitsland. Enver Pasja had zichzelf tot “vriend van het bolsjewisme” verklaard, maar uiteindelijk verraadde hij zijn “vrienden” door in 1921-1922 een gewapend moslimverzet te organiseren om het “communisme” te vernietigen, steunend op de Turkssprekende volkeren van Centraal-Azië.³)

De kritiek van Burnham en Shachtman op Trotski

Deel 18 van de eerste Nederlandse vertaling van Willy Huhn: Trotski – de mislukte Stalin

Trotski en het Stalin-Hitler Pact

Deel 17 van de eerste Nederlandse vertaling van Willy Huhn: Trotski – de mislukte Stalin

De ‘arbeidersstaat’ als ‘steunpunt van de wereldrevolutie’

Deel 16 van de eerste Nederlandse vertaling van Willy Huhn: Trotski – de mislukte Stalin

De ICT over Kronstadt-1921 en de RCP (b)

Centristische lessen, beperkt en dubbelzinnig

Een kritiek van Hannibal op ICT, De opstand van Kronstadt: honderd jaar contrarevolutie.

In het volgende geef ik een overzicht waarin ik me beperk tot de kern. Zie voor verdere informatie de verschillende teksten aan het eind, en vooral de boeken in de inter-rev uitgaven, die methodisch te werk gaan en voldoende diepgang hebben: https://edicionesinterrev.wordpress.com/

De ICT te midden van zijn dubbelzinnigheden, beperkte erkenningen en diverse centrismen

Dit is een typisch en overduidelijk centristische en beperkte erkenning van wat er [in Kronstadt 1921] is gebeurd en van zijn betekenis. De ICT erkent een aantal omstandigheden en acties, zowel van de matrozen, soldaten en arbeiders van Kronstadt in 1921 als van de RCP (b) [Russische Communistische Partij – Bolsjewiki]. Maar enerzijds is haar analyse selectief en beperkt, anderzijds komt zij uit op een al even beperkte kritische evaluatie, die, als zij wordt geloofd en gevolgd, het moeilijk maakt om radicaal kritische en rigoureus communistische conclusies te trekken.

Trotski en de staatsmacht als progressieve kracht

Deel 15 van de eerste Nederlandse vertaling van Willy Huhn: Trotski – de mislukte Stalin

Trotski en verstaatsing

Deel 14 van de eerste Nederlandse vertaling van Willy Huhn: Trotski – de mislukte Stalin

Natalie Trotski neemt afscheid van het Trotskisme

Deel 13 van de eerste Nederlandse vertaling van Willy Huhn: Trotski – de mislukte Stalin