Trotski en de opstand van Kronstadt

Deel 8 van de eerste Nederlandse vertaling van Willy Huhn: Trotski – de mislukte Stalin

VI

De bolsjewieken hebben geprobeerd de opstand van Kronstadt te belasteren als een contrarevolutionaire actie van de Witte Garde, en ANTONOV-OVSEYENKO sprak over “muiters” en “anarchistische partizanen”. En zelfs CLARA ZETKIN is niet alleen overtuigd van een connectie met de Zuid-Russische boerenopstanden, maar zag ook de opstand van Kronstadt in het licht van het proces tegen de sociaal-revolutionairen (zomer 1922), waarin zij namens de Comintern voor het Hooggerechtshof sprak en de procesverslagen bestudeerde. Maar in vergelijking met de eisen van de boerenbeweging (vrije handel, toelating van privé- en buitenlands kapitaal, democratische vrijheden, grondwetgevende vergadering) moet ze “een opvallende variatie” toegeven:

“Want in Kronstadt werd gezegd: leve de grondwetgevende vergadering – en de vrije sovjets zonder de communisten!”

Zij beschouwt dit als een formele concessie van contrarevolutie aan de proletarische revolutie. ¹) Raden zonder bolsjewieken! OSKAR ANWEILER beweerde dat deze slogan niet door de Kronstadters is opgezet, maar door MILIUKOV in de emigratie is uitgevonden (Rätebewegung in Russland 1905-1921, Leiden 1958, E.J. Brill, p. 317, voetnoot 229). Maar daarin schuilt nu juist het “geheim” van deze “Parijse Commune” in het bolsjewistische Rusland. Zo had de Arbeidersoppositie bij monde van Alexandra Kollontai geëist

“het aantal hoge ambtenaren dat gelijktijdig in de Sovjet- en partijorganen zitting heeft, tot een minimum te beperken”.

Welnu, RUTH FISCHER citeert uit EMMA GOLDMAN als vijfde punt van het programma van Kronstadt:

“Schaf de praktijk af van het delegeren van partijvertegenwoordigers aan een Sovjet-instelling; geen enkele partij mag privileges en staatssteun ontvangen bij het propageren van haar ideeën.” ²)

Tot slot de radioboodschap van 6 maart 1921, waarin onder andere wordt gezegd:

“We strijden voor de macht van de raden, niet van de partijen. We staan voor de vrije verkiezing van vertegenwoordigers van de arbeidersklasse. De communistisch (bedoeld wordt: bolsjewistisch; Huhn) aangestuurde raden waren altijd doof voor onze noden en eisen; ze antwoordden alleen maar met kogels…”.

De volgende dag begon, in opdracht van Lenin en Trotski, het artilleriebombardement op Kronstadt. Dus deze keer reageerden de bolsjewieken zelfs met granaten!

Wij hebben hier niet de bedoeling om zelfs maar een schets van de opstand van Kronstadt te geven; ALEXANDER BERKMAN deed dat al een jaar later, naar eigen en beste kennis van zaken, omdat hij bij Zinoviev voor de arbeiders en matrozen van Kronstadt was opgekomen.³) Wij willen slechts enkele kenmerken benadrukken die in het kader van ons betoog thuishoren. Eind februari 1921 brak een stakingsbeweging van de Petersburgse arbeiders uit, die de bolsjewieken met behulp van de “Kursanti” ( studenten van de kadettenopleiding) onderdrukten. Uiteindelijk sloten ze zelfs de arbeiders van een fabriek uit, waardoor deze hun voedselrantsoenen kwijtraakten. Toen de matrozen van Kronstadt hiervan hoorden, stuurden ze een comité naar Petersburg om de situatie te onderzoeken. Dit comité bracht op 1 maart 1921 verslag uit aan een volksvergadering in Kronstadt, die officieel was bijeengeroepen door de 1ste en 2de Brigade van de lijnschepen van de Baltische Vloot en waaraan ongeveer 16.000 matrozen van de Rode Vloot, soldaten van het Rode Leger en arbeiders deelnamen. De verontwaardigde vergadering heeft de beroemde resolutie van Kronstadt aangenomen, waarvan we sommige eisen al kennen en die hier worden aangevuld:

1. Onmiddellijke herverkiezingen van de Sovjets met geheime stemming.
2. Vrijheid van meningsuiting en persvrijheid voor arbeiders en boeren, voor alle linkse socialistische partijen en de anarchisten.
3. De bevrijding van alle politieke gevangenen van de socialistische partijen, evenals van de arbeiders, boeren, leden van de Rode Garde en matrozen die werden gearresteerd en gevangen gezet ter gelegenheid van de arbeiders- en boerenbewegingen die op dat moment het bolsjewistische Rusland in beroering brachten.

Alleen de bolsjewistische voorzitter van het uitvoerend comité van de Sovjet van Kronstadt, VASSILIEV, en de aanwezige voorzitter van de RSFS, KALININ, hebben bezwaar gemaakt tegen deze resolutie. De vergadering stuurde een commissie naar de stakende arbeiders in Petrograd om met hen een gemeenschappelijke aanpak te bespreken. Ze bestond uit dertig leden en werd bij binnenkomst in de stad onmiddellijk door de bolsjewieken gearresteerd. Er is nooit meer iets van hen vernomen. Onmiddellijk na de bijeenkomst, op de ochtend van 2 maart 1921, werd een door Lenin en Trotski ondertekend bevel uitgevaardigd, waarin de beweging van Kronstadt werd veroordeeld als een gewapende opstand (Myatosj) tegen de radenregering! Terwijl in Kronstadt geen bolsjewiek werd gearresteerd, behalve de hoofdcommissaris van de Baltische Vloot, KUSMIN, laat staan neergeschoten, en Vasilyev geen enkele bolsjewiek arresteerde, verklaarde Trotski aan de rebellen van Kronstadt, na een gemene journalistieke lastercampagne op 6 maart 1921: “Ik zal jullie afschieten als fazanten!” Berkman’s poging om te bemiddelen bij Zinoviev mislukte; Zinoviev zelf heeft Kronstadt tijdens de bijeenkomst van de Petrograd Sovjet op 4 maart 1921 met een haat-rede in diskrediet gebracht en het was zijn naaste medewerker, JEVDOMIKOV, die de resolutie indiende waarin Kronstadt werd aangeklaagd als een contrarevolutionaire opstand en waarin hij de onmiddellijke overgave eiste. Trotski was niet aanwezig op de bijeenkomst, maar kwam in de nacht van 5 maart aan. Hij en Stalin kregen het bevel om Kronstadt te liquideren. TUKHATCHEVSKY nam het werk van de generale staf over, Trotski speelde de officiële militaire heldenrol en Stalin [die van de verantwoordelijke voor] de liquidatie van de opstand toen Kronstadt na tien dagen van strijd was gevallen. Trotski haastte zich om in Petersburg ook de arbeidersbeweging daar te liquideren. Het resultaat van de overwinning van Trotski, Stalin en Tukhachevsky in Kronstadt waren zo’n 14.000 lijken. Ze hadden dus hun best gedaan om zowat de hele opstandige volksvergadering van 1 maart 1921 te vernietigen.

Het neerslaan van de opstand van Kronstadt tegen de bolsjewieken was principieel gezien de definitieve, onherroepelijke, politiek-praktische beslissing van Lenin en Trotski voor de partijmacht en tegen de radenmacht. Daaraan kan net zomin twijfel bestaan als aan de duidelijke, onmiskenbare politiek-praktische beslissing van Ebert en NOSKE voor de partijmacht en tegen de Duitse raden sinds de avond van 9 november 1918. Wanneer Alexander Berkman Kronstadt vergelijkt met de Parijse Commune, Lenin met THIERS, en Trotski met GALLIFET, dan kan er een andere vergelijking worden gemaakt ten aanzien van Trotski, en het is Noske zelf die dat suggereert: Toen hij ooit sprak over zijn voornemen om het Duitse leger onder sociaal-democratische controle te reorganiseren, schepte hij op dat hij “de Trotski van Duitsland” had kunnen worden! ⁴)

Noten

1 Clara Zetkin, „Wir klagen an! Ein Beitrag zum Prozeß der Sozialrevolutionäre“. Verlag der Komintern, Hamburg 1923, p. 57.

2 Ruth Fischer, „Stalin und der deutsche Kommunismus“, US-amerikanische Ausgabe Cambridge 1948. Duitse vertaling in der uitgeverij van de „Frankfurter Hefte“, Frankfurt/Main, z. j., p. 203.

3 Alexander Berkman, „Kronstadt – die Pariser Kommune Rußlands!“, (maart 1922), in „Der Syndikalist“, Organ der FAUD, IV. jg. (1922), nr. 11. Dit is de oorspronkelijke versie van het uitgebreide essay dat in 1951 verscheen van dezelfde auteur in „Monat“ (nr. 30) onder de titel „Der Aufstand von Kronstadt“.

4 Ruth Fischer, idem, p. 99.