Zelfstandige arbeidersstrijd voor een menselijke wereld – zonder oorlog, zonder terreur, zonder kapitaal, zonder staat. De arbeiders hebben geen vaderland. Alle macht aan de arbeidersraden.
Regelingen voor opvang en inkomen niet opheffen maar verbeteren
Arbeidsvoorwaarden gelijk voor alle werkenden, wat ook hun paspoort
De Nederlandse staat neemt deel aan de oorlogen in Oekraïne en het Midden-Oosten met
wapenleveringen
militaire trainingen
miljardensteun
De arbeiders betalen deze deelname van ‘hun’ staten aan oorlogen met
bezuinigingen op zorg en onderwijs
teruggang van lonen en uitkeringen tegenover de inflatie
verslechtering van arbeidsvoorwaarden en sociale voorzieningen
in de oorlog met hun bloed, hun leven of levenslange trauma’s
Het antwoord op deze aanvallen van de staat en het kapitaal in ALLE landen die direct of indirect deelnemen aan de oorlogen kan GEEN VREDE TUSSEN DE KLASSEN zijn.
Het antwoord van de internationale arbeidersklasse in Gaza, op de Westbank, in Israël, in Oekraïne, Rusland, Iran, China, in de USA, de Europese Unie, in NEDERLAND kan alleen zijn
arbeidersstrijd als verdediging tegen de verslechtering van onze levensomstandigheden
arbeidersstrijd zelfs als die leidt tot de nederlaag van ‘onze’ staat in de oorlog
arbeidersstrijd zelfs als die leidt tot het vervangen van de staatsmacht door de macht van de in raden georganiseerde arbeidersklasse (zoals het einde van de Eerste Wereldoorlog bewees)
‘Nederlandse’ en ‘gast’-arbeiders samen in actie voor een beter leven, jaar en bron onbekend, deel van kaft van Het Groot Stakersboek.
Op 21 febr. hield Timmermans in Amsterdam de tweejaarlijkse Banninglezing, die in het teken staat van ‘waarden en sociaaldemocratie’. Volgens een bericht in Trouw van 22-2-2024 “schetste hij voor het eerst sinds de verkiezingsuitslag uitgebreid hoe GroenLinks-PvdA zich gaat opstellen in het nieuwe politieke landschap. Timmermans kiest voor het midden …”
Ik zal hier geen Freudiaanse analyse geven van Timmermans’ uitspraak over zijn behoefte aan ‘nieuw gevoel van gemeenschap’, zoals ik die in 1972 tijdens een vakantiebaantje leerde van Akens plat (of Kerkraads of Vaalser plat) sprekende fabrieksarbeiders. In plaats daarvan zal ik aangeven wat Timmermans’ uitspraken werkelijk betekenen, niet voor de Arbeid, niet voor de linkerzijde van het kapitaal, waarvan PvdA en GL deel uitmaken, maar voor de arbeidersklasse.
Van een lezer ontvingen we de kritiek dat ons standpunt tegen de oorlog in het Midden-Oosten ‘uitzichtsloos’ zou zijn. De lezer wil blijkbaar een onmiddellijke stop van de oorlog. We ‘willen’ dat ook, maar het probleem is dat de beslissing daarover bij gebrek aan proletarische macht niet in handen ligt van de arbeidersklasse, maar van de oorlogvoerende staten en burgerlijke partijen en milities die staten willen worden.
Zuid-Afrika heeft Israël aangeklaagd voor een internationaal gerechtshof in Den Haag en beschuldigd van genocide. Volgens de Israëlische journalist Sergei Auslender hebben de Israëlische advocaten heldhaftig gestreden in de rechtszaal. Rina Basist, columniste voor de Jerusalem Post en Al-Monitor, heeft een iets andere mening, wat begrijpelijk is omdat ze niet werkt voor een pro-Israëlisch publiek van Joden uit de voormalige USSR. Het probleem is dat Israëlische politici zoveel hebben gezegd dat er een paar Nurenbergs voor nodig zouden zijn. Het zijn hun toespraken, en ook de toespraken van sommige militairen, die in de rechtszaal naar voren komen, niet alleen de acties van de militairen.
Sinds de oorlog in Oekraïne in 2022 in alle hevigheid is hervat, en zeker sinds de oorlog tussen Hamas en Israël in 2023, rijst de vraag naar het karakter van deze oorlogen.
Zijn dit nationale oorlogen – ook wel nationale bevrijdingsoorlogen of koloniale oorlogen genoemd? En zo ja, welke staat – of aspirant-staat zoals Hamas – voert oorlog om zichzelf te bevrijden, en bevrijd zichzelf waarvan, en met welke kans om die bevrijding te bereiken?
Of zijn de oorlogen van nu interimperialistische oorlogen, d.w.z. oorlogen waarin staten en aspirant staten hun eigen bevolking inzetten en vijandelijke bevolking uitschakelen in een strijd om de herverdeling van kapitalistische invloedssferen? Met andere woorden, een oorlog die niet in het belang is van de arbeidersklasse en die zij bestrijdt voor haar eigen klassebelangen en uiteindelijk voor de proletarische revolutie? Dit is het standpunt dat we hier verdedigen.
De Nederlandse massamedia onthaalden de voorlopige uitslag van de verkiezingen voor het parlement (“Tweede Kamer”) van 22 november als een ‘politieke aardverschuiving’. Daarmee losten deze spreekbuizen van het kapitaal hun eerdere belofte in dat deze verkiezingen ‘het volk’ de kans boden voor een ‘geheel andere politiek’. Maar is het niet meer van hetzelfde? Een steeds sterkere staat, een meer verdeelde arbeidersklasse, meer oorlogen en verhevigde uitbuiting?
De wereld kijkt vol afschuw toe hoe een van de meest geavanceerde legers ter wereld een grotendeels weerloos ingesloten stedelijk gebied verwoest, alsof je vissen in een ton schiet. Geen wonder dat er wijdverspreide verontwaardiging is en een wereldwijde roep om deze waanzin te stoppen. Maar in plaats van de oorlog te stoppen, willen veel linkse mensen hem voortzetten, aan de kant van Hamas. En ze willen dat we het geweld tegen onschuldigen, dat door hun kant wordt gepleegd, negeren omdat het voor een goed doel werd gedaan. Was dat zo?
Protesters crowded into Grand Central Terminal in Midtown Manhattan on Friday (27-10-2023) Credit: Bing Guan for NYT
Afgrijselijke beelden van beide kanten van de frontlinie nodigen de kijkers uit tot een stellingname, tot een standpunt, tot handelen. De oorlogspropaganda van beide oorlogvoerende kampen speelt daar op in met:
Beelden van de slachting in de kibboetsen, onder festivalgangers, slachtoffers van raketbeschietingen uit de Gaza-strook, van ontvoerden.
Beelden van slachtoffers van bombardementen op de Gaza-strook: ziekenhuizen, ambulances, scholen, woonblokken.
De allereerste menselijke reflex op dergelijke beelden is die van het invoelend vermogen om in het leed van de slachtoffers te delen.
Het sociale verzet explodeert in de buitenwijken, waar duizenden jongeren zo goed en zo kwaad als het gaat proberen rond te komen, tussen werkloosheid en baanonzekerheid, legale en illegale praktijken, met een haat tegen de politie die deze heeft opgebouwd door repressieve inspanningen, schietgraag, hooghartig.
Dit jaar brengen een driedelige tv-documentaire en een boek1 de April-mei staking van 1943 onder de aandacht. De tv-persoonlijkheid en historicus Erik Dijkstra, nauw betrokken bij beide publicaties, vraagt zich af waarom deze staking nauwelijks bekend en herdacht is. Dit in contrast met de Februaristaking van 1941. Terwijl beide stakingen zich verzetten zich tegen maatregelen van de Duitse bezetter, omvatte de April-mei staking tussen de 300.000 en 500.000 stakers, de grootste staking ooit in Nederland en de grootse in Europa tijdens de Duitse bezetting. Daarentegen telde de Februaristaking enkele 10.000-den stakers. De April-mei staking van 1943 begon bij de machinefabriek Stork in Twente naar aanleiding van het bericht dat de Duitse bezetter alle voormalige Nederlandse militaire opnieuw in krijgsgevangenschap zouden nemen. De staking breidde zich snel uit over geheel Twente en de rest van Nederland, behalve Amsterdam en Rotterdam. Toen de spoorwegen niet in staking gingen en door het uiterst harde ingrijpen van de Duitse bezettingsmacht (175 doden, 400 zwaargewonden), gingen de stakers weer aan het werk.
Pamflet verspreid door het No War But the Class War Turkije comité
Migranten die worden gedwongen te migreren vanwege oorlog, worden gebruikt als goedkope arbeidskrachten en blootgesteld aan racistische aanvallen.
Enerzijds worden migranten uitgebuit door te werken tegen lage lonen en in onveilige omstandigheden, anderzijds worden zij het slachtoffer van misbruik van hun kwetsbare positie. Op deze manier probeert de kapitalistische klasse ons, de arbeidersklasse, te verdelen en ons af te leiden van onze werkelijke strijd. Immigranten zijn niet onze vijand, ze zijn een belangrijk deel van de arbeidersklasse. Onze echte vijand is het kapitalisme, dat bloedbaden aanricht, mensen op de vlucht jaagt en onschuldige mensen uitbuit voor de winst.
Minstens 37 van onze broeders en zusters (en nog veel meer gewonden, mishandelden, vernederden, uitgewezenen) zijn op brute wijze vermoord bij het hek van Melilla, die kunstmatige grens (zoals al die kunstmatige grenzen) die de proletariërs van Europa en Afrika scheidt, maar die de belangen van de Spaanse en Marokkaanse bourgeoisie (onder andere) verenigt om de “gevreesde” migraties op afstand te houden.
De bourgeoisie, van welke kleur dan ook, en haar smerige politici (links/rechts) hebben er geen moeite mee om het proletariaat uit te buiten en af te slachten: in de kerkers, in de oorlogen of aan de grenzen.
Ongeveer 100.000 Roma-vluchtelingen zijn Oekraïne ontvlucht sinds het begin van de oorlog. Nu worden ze gedwongen terug te keren als gevolg van xenofobe pressie.
Het is voorspelbaar dat de vreemdelingenhaat toeneemt met de oorlog en nu ook de Oekraïense vluchtelingen zelf treft. Wat voedt de angst en de afwijzing van vluchtelingen?
Het tot stand komen van een regering Rutte IV vertoont alle sporen van een toenemende macht van de totalitaire staat. Schaamteloos laat de staat zijn democratische masker vallen en vertoont zijn machtswellustige grijnslach. Na het aftreden van de regering Rutte III, regeerde ze door als ‘demissionair kabinet’. Na de verkiezingen maakten de winnende partijen totaal geen haast bij het vormen van een nieuwe regering. De oude regering zat er immers nog en regeerde door zonder dat het parlement daar invloed op had. Het parlement voelt zich best comfortabel om geen invloed te hebben, want het is niet deze zogenaamde volksvertegenwoordiging die regeert. Zoals een oude informele politieke regel zegt, “de regering regeert”. De Kamer dient als ‘gekozen volksvertegenwoordiging’ alleen als politieke legitimatie van het beleid. Regelmatig vallen kamerleden elkaar voor de tv-camera’s in de haren om de democratische illusie in stand te houden.
Lees verder “Is er een alternatief voor Rutte IV?”→
Vier weken van strijd, demonstraties, dan een algemene staking van een week. Maar de TV-stations in Frankrijk vertellen ons er pas achteraf over, als ze beelden van plunderingen hebben. En ze gooien alles door elkaar, rechtvaardigen het sturen van de Raid en de GIGN, alsof de West-Indiërs terroristen zijn.
Demonstrating for calm and coexistence at the Oranim junction in south Jerusalem, May 13, 2021. (Sue Surkes/Times of Israel)
Amsterdam, 25 mei 2021
Met hoop en verwachting hebben arbeiders overal ter wereld de berichten ontvangen van de gezamenlijke manifestaties op bruggen en verkeersknooppunten van Arabisch en Israëlisch sprekenden. Tijdens de wederzijdse bombardementen en de pogroms over en weer protesteerden zij hand in hand, als buurtgenoten en mede-arbeiders tegen de terreur en de oorlog.
Ook al is Arbeiderstemmen het niet eens met de Leninistische partij-opvatting die in het pamflet naar voren komt, is het van belang als internationalistische stellingname tegen de oorlog, tegenwoordig een zeldzaamheid. Voor meer zie: FOUR POSITIONS ON THE ISRAELI – PALESTINIAN CONFLICT
In het weekend van 24 en 25 januari zijn in tenminste 10 plaatsen in Nederland rellen – “de ergste sinds 40 jaar” – uitgebroken tegen het ingaan van een avondklok, van 21:00 tot 4:30 uur.
De meest hevige reactie kwam van de burgemeester van Eindhoven – na Philipsstad, het Nederlandse Silicon Valley – die sprak van naderende burgeroorlog en de noodzaak om het leger in te zetten. De Eindhovense jongeren en de “van elders gekomen” hooligans die op zondag vanaf 14:00 uur tot vroeg in de ochtend het centrum van Eindhoven op stelten zetten met vuurtjes, ingegooide ruiten, plunderingen van winkels, noemde hij tot twee keer toe “het schuim van de aarde”.
Gevangen sinds 1999, ter dood veroordeeld en vervolgens tot levenslange gevangenisstraf, Abdullah Ocalan, leider van de Koerdische Arbeiderspartij (PKK), wordt door de Franse en internationale linkse en uiterst linkse partijen beschouwd als een “libertair”, “feministisch” en “ecologisch” denker.
Ondanks deze lofbetuigingen schreef de onaantastbare Ocalan in april 2020 toch twee artikelen in die zijn uitzinnige antisemitisme en samenzwerings-wanen duidelijk naar voren brengen: “In de herdenking van de Holocaust 1) en “De Joodse Ideologie, Kapitalisme en Moderniteit” 2). Deze teksten werden gepubliceerd in het Engels op de website van de Iraanse Koerden (rojhelat.info), die de geschriften publiceren van de PJAK, de Partij voor een vrij leven in Koerdistan, nauw verbonden met de PKK. Sinds april 2020 hebben deze twee teksten voor zover ik weet, tot geen enkele reactie of een debat geleid op deze website, of elders.
Zelfs als deze twee artikelen slecht zijn vertaald in het Engels (en waarschijnlijk slecht zijn geschreven in hun oorspronkelijke taal) hun antisemitisme is schaamteloos 3).
Een kritiek op Davis, ‘The Road to Anti-State, Anti-market Socialism’.
Op 10 juni, in “Defund the police” of anders? keken we terug op de draai die de beweging van protest en rellen tegen de politie repressie in de VS nam in de richting van hervormingen en verkiezingen. De belangrijkste analyse was:
Inspanningen in het verleden om de politie te hervormen zijn ondoeltreffend gebleken. Zelfs een radicale hervorming van de politie zal uiteindelijk alleen maar leiden tot een effectievere macht van de staat over proletarische buurten.
De politie was meer terughoudend in het gebruik van geweld; geweld was contraproductief gebleken.
De burgerlijke dictatuur moet zich achter de democratie verschuilen, vooral in het feitelijke begin van de economische depressie.
Op dat moment had de beweging in de VS haar grenzen bereikt. De beweging was niet in staat om leuzen en eisen naar voren te brengen die de belangen van het proletariaat tot uitdrukking brengen, maar accepteerde wat valse perspectieven zijn, die door het linkse deel van de staat naar voren werden gebracht.
Als perspectief voor de verdediging tegen repressie onderstreepte het artikel dat dit voor het proletariaat niet alleen een kwestie van geweld is. Als uitgebuite en onderdrukte klasse met een historisch perspectief hangt ze nog meer dan de historische achterhaalde kapitalistische klasse af van haar vermogen om zich te presenteren als vertegenwoordiger van de maatschappij en de mensheid als geheel.
Het artikel stelde als volgende stap het proletariaat voor om wie (al) werkloos zijn te organiseren in massabijeenkomsten op straat of in veroverde gebouwen, in gekozen en herroepbare werklozencomités, in massamarsen naar werkplekken waar ontslagen worden aangekondigd, en eenwording met de (nog) werkende proletariërs. Er zijn verschillende redenen waarom dit perspectief (nog) niet gerealiseerd is.
Op het niveau van de massa had de beweging haar grenzen bereikt. De politieterreur in proletarische buurten in flagrante schending van de ‘gelijkheid’ en ‘vrijheid’ die in de burgerlijke maatschappij zouden heersen, werd opgevat vanuit het perspectief van een ‘burger’ van alle klassen en niet vanuit dat van ‘vrije loonarbeiders’, in loondienst of werkloos, uitgebuit in arbeid met vaste contracten of onzeker, of in reserve gehouden voor de terugkeer van ‘volledige werkgelegenheid’ tijdens de veralgemeende imperialistische oorlog. Daarom heeft “Defund the police” niet “The Road to Anti-State, Anti-Market Socialism” geopend, maar een “citizen”-weg naar de lokale democratie, naar de keuze tussen Democraten en Republikeinen, voor of tegen Trump, en ten slotte de komende campagne voor de presidentsverkiezingen. Wie de straat op wilde, kreeg een symbolische strijd aangeboden, waarbij standbeelden werden bestormd.
Op het niveau van de communistische minderheden die zich radencommunisten noemen of die zich laten inspireren door de historische Duitse en Nederlandse communistische linkerzijde, konden we zien dat de meesten van hen hetzelfde handelden en dachten als de meeste anarchisten. Niet in staat om proletarische argumenten te vinden tegen de valse tegenstelling tussen racisme en interklasse-antiracisme, of simpelweg door zich aan te sluiten bij de linkse identitarisme, intersectionalisme en privilege-theorie, vielen ze ten prooi aan burgerlijk democratisme, waarbij ze democratie en dictatuur tegenover elkaar stellen in de stijl van de Duitse radencommunist Otto Rühle in zijn laatste jaren.1)
The Road Yet Traveled. The Road to Anti-State, Anti-market Socialism
De volgende kritiek maakt gebruik van de kortgeleden herziene en aangevulde uitgave van Jim Davis’ The Road Yet Traveled. The Road to Anti-State, Anti-Market Socialism2) voor zover het een voorbeeld is van het democratisme dat in het huidige radencommunisme heerst. Toen duidelijk werd dat Davis zijn tekst aan het herzien was, stuurde ik hem het eerste ontwerp van deze kritiek. Deze bleef helaas onbeantwoord, ook toen ik hem erop wees dat ik het ontwerp had gebruikt voor het bovengenoemde actualiteitsartikel over Defund the Police. Dit is een gemiste kans om eventuele misverstanden op te helderen, alvorens deze kritiek te publiceren.
Lees verder “Sluiten democratie dictatuur elkaar uit of vullen ze elkaar aan?”→
Hoewel de houding van de staat en het optreden van de politie tegen arbeiders van kleur, met name zwarte arbeiders, in de loop van de Amerikaanse geschiedenis niet is veranderd, is ook de omgekeerde beweging van de arbeiders tegen het racisme van de staat niet veranderd. Niets is een beter voorbeeld van deze acties tegen racisme dan die van de International Longshoremen and Warehouse Union (ILWU) van Noord-Amerika. Meer dan een eeuw lang heeft de ILWU haar klassenmacht in de havens langs de westkust van de Verenigde Staten gebruikt om het racisme tegen te gaan en zwarte arbeiders over de hele wereld te steunen: van de staking na de schietpartij van Martin Luther King Jr. en het apartheidsregime van Zuid-Afrika, tot het oprichten van coöperatieve woonhuizen en het geven van training en onderwijs heeft de vakbond de macht laten zien die werkende mensen als internationale klasse hebben. Lees verder “Het internationalisme zal het racisme verslaan! De havenarbeidersstaking van 10 juni *)”→
Arbeiders staken bij het pakhuis van Amazon op Staten Island in New York. Ze eisen dat de vestiging wordt gesloten en schoongemaakt nadat een personeelslid op 30 maart 2020 positief werd getest op het coronavirus.
De ernst van de misdaden die de vertegenwoordigers van de burgerlijke staat in de afgelopen weken hebben begaan en de kracht van de reactie van het proletariaat op deze misdaden, doen zoeken naar historische vergelijkingen. De protesten en rellen die volgden op de moord op Martin Luther King, jr. in 1968 komen onmiddellijk in herinnering, evenals de protesten en rellen die volgden op de vrijspraak van de politie die Rodney King in 1992 doodsloeg.
In het meer recente verleden kan men zich de opstand in Baltimore in 2015 herinneren, die werd veroorzaakt door de politiemoord op Freddie Gray (waarvoor, het moet worden opgemerkt, geen enkele agent ooit werd veroordeeld).
Deze en andere gebeurtenissen zijn verbonden met de intensiteit van de reactie van het zwarte proletariaat op zijn onderdrukking. Toch blijven dezelfde soort gebeurtenissen zich voordoen, dezelfde cyclus van wreedheid en moord herhaalt zich, ondanks krachtige reacties zoals die op dit moment. Waarom gaat het burgerlijk geweld door en wat houdt het tegen?
De massale revolte in de Amerikaanse steden laat zien dat het einde nadert van de ideologische en fysieke onderdrukking die de wereldbourgeoisie kan opleggen aan de bevolking onder het voorwendsel van het Corona-virus. Afgelopen met:
“Omdat we dat met zijn allen besloten hebben” (Klaver),
afgelopen ook met
de door Trump verspreide mythe dat dit alles het werk zou zijn van Anti-Fa,
of
de wanhopig ophoog gehouden bordjes met ‘Black Lives Matter’ (door de PvdA in Nederland destijds op toermee gestuurd omdat ze in de VS de Democratic Party steunden tegen Trump, en ook nu weer deelname aan de verkiezingscampapagne),
afgelopen met
het alleen maar racisme en anti-racisme zien in wat in feite een beweging is in antwoord op massa-ontslagen, gedwongen werken in een onveilige omgeving, op de ellende onder werklozen.
We hebben twee artikelen vertaald die opvielen: De volgende brand (van een radencommunistische groep in de V.S.) en een pamflet, Viva la revuelta!, verspreid onder Latinos, dat waarschuwt dat de revolte zich niet door Trump een anti-fa-stempel moet laten opdrukken. Lees verder “Revolte, massale demonstraties en rellen in de Verenigde Staten”→
Wie wordt niet geraakt door de verhitte debatten over Zwarte Piet? De kwestie trekt vaak een zwart-witte grenslijn tussen mensen die verder redelijk of goed met elkaar overweg kunnen … of konden. Deze discussies kunnen zo hevige emoties oproepen dat de meesten het onderwerp Zwarte Piet liever uit de weg gaan. Volgens Trouw van 15 november staat ongeveer de helft van de Nederlanders achter de ‘blokkeerfriezen’. Dat geeft te denken over het resultaat van de acties tegen Zwarte Piet. Dit artikel bekijkt Zwarte Piet vanuit de positie van de arbeidersklasse. De acties voor en tegen Zwarte Piet verschijnen dan in een totaal ander licht.
Riots in Ermou Street in Athens 2008, photo by Artsi
Na de gepolariseerde dagen van het referendum van 2015, heeft de periode die volgde op de Griekse regering veel van de breukpunten die ze zou hebben gehad met de “instellingen” genormaliseerd en is ze een onderdanige student geworden zonder dat ze in eigen land aanzienlijke reacties heeft veroorzaakt, althans tot nu toe. In onze analyse gaat het falen van de vorige cyclus van strijd (ruwweg tussen 2008 en 2012) vooraf aan de opkomst van de door SYRIZA geleide regering …..
Identiteitspolitiek en intersectionalisme zij twee belangrijke ideologische producten die Amerikaans burgerlijk links exporteert naar Europa. Door de zieltogende sociaal-democratie en vakbeweging en hun ultralinkse helpers worden deze opvattingen dankbaar overgenomen als een manier om de linksburgerlijke politiek te vernieuwen en een progressief aanzien te geven. Maar identiteitspolitiek en intersectionalisme zijn in de Verenigde Staten onder marxisten omstreden, zoals blijkt uit onderstaande teksten.
Albert L. Terry
“Enkele woorden over marxisme en identiteitspolitiek”
Het jaar 2016 zal worden herinnerd als het jaar waarin de identiteitspolitiek, zoals die over het algemeen wordt opgevat, begon aan haar lange afdaling naar betekenisloosheid.
Het feit dat in de afgelopen acht jaar onder de eerste zwarte president de omstandigheden objectief slechter werden voor Zwart [Black; verder vertaald als ‘Zwart’ in de Amerikaanse positieve betekenis] Amerika heeft het idee ondergraven dat een politicus – gewoon omdat hij de verdienste had om als Zwarte geboren zijn – van nature het beste de belangen van Zwarte mensen ter harte zou nemen. Dan was er natuurlijk de volledige mislukte presidentiële campagne van Hillary Clinton, waarin werd gepoogd om de geschiedenis letterlijk te herschrijven en Clinton naar voren te schuiven als een feministische voorstander van vrouwenrechten. Vierenvijftig procent van de vrouwelijke kiezers stemde op Clinton, bijna hetzelfde percentage dat in 2012 op Obama stemde. Ondanks het feit dat ze verkiezingscampagne voerde tegen een verwoede vrouwenhater, die beschuldigd is van meerdere seksuele aanvallen, en van de verkrachting van zijn toenmalige vrouw Ivana in 1989, deed Hillary het niet beter bij vrouwen dan Obama. Onnodig te zeggen dat niet veel mensen geloofden dat Hillary zou opkomen voor vrouwen, gewoon omdat ze een vrouw is.
arbeidersstemmen 