Deconstructie
In bepaalde anarchistische, feministische, militante of algemene strijd, komt het concept van deconstructie steeds meer naar voren. Voor velen lijkt het een onontkoombaar en noodzakelijk element, de weg naar een grotere mate van bewustwording en effectieve toepassing, die, indien deze ooit algemeen zou worden, een echte sociale verandering mogelijk zou maken. Het wordt voorgesteld als een soort zelfanalyse en bewustzijn van voorrechten (privileges), die afhankelijk zijn van en reageren op een reeks intersectionaliteiten of kruispunten (geslacht, geslacht, leeftijd, ras, klasse, enz.) die de identiteit van elk individu definiëren door hen te onderscheiden van anderen en hen brengt tot het reproduceren van gedrag en machtsposities of ondergeschiktheid ten opzichte van andere individuen. Zo zou een persoon in het proces van deconstructie iemand zijn die zijn “voorrechten” in twijfel trekt en zijn manier van handelen en omgaan met andere mensen verandert, in een poging om bepaalde vormen, logica en gedrag niet te reproduceren … om andere mensen niet te onderdrukken met zijn bestaan.
Nu moet, als we dit dit idee volgen dat we op de een of andere manier allemaal tegelijkertijd onderdrukkers en onderdrukkers zouden zijn, omdat er overal machtsverhoudingen zijn en het onmogelijk is om daaraan te ontkomen, wel veel sympathie uitgaan naar degenen die zich op hoge machtsposities bevinden.
Het is geen toeval dat deze ideeën niet afkomstig zijn uit de strijd of uit de lessen van hoofdrolspelers in die strijd, maar van academici, filosofen, intellectuelen, net zoals het geen toeval is dat ze zo aanwezig zijn in universitaire kringen en onder betaalde charlatans, die de bestaande orde voortzetten. Plotseling laten ze ons weten dat het probleem in ons zit. Het probleem is niet dat ons leven onderworpen is aan arbeid, aan de markt, aan de dictatuur van de economie, aan geld en klokken. Voor de verdedigers van de deconstructie zijn deze hoogstens beïnvloedende factoren, maar geen materiële voorwaarden die we te boven moeten komen. Ze stellen het zo voor dat het belangrijkste dat we moeten oplossen de machtsverhoudingen tussen collega’s zijn, misschien wel omdat dit wordt voorgesteld als het enig mogelijke. Zo kunnen we er allemaal beter van worden, met een eenvoudig bewustzijn. Maar om te geloven dat het mogelijk is dat de maatschappij kan veranderen door een algemeen bewustzijn is even naïef als te geloven dat een staatsambtenaar, een politicus, een priester, een zakenman, een politieagent, niet langer zou profiteren van zijn “privileges” door zich daarvan bewust te worden.
Op de een of andere manier ligt aan dit alles onuitgesproken de subjectivistische postmoderne houding ten grondslag waarbij de werkelijkheid niet meer bestaat en alles meer en meer gericht is op individuele percepties en gevoeligheden. Zo komt men er uiteindelijk toe om de onderdrukking door de staat gelijk te stellen met de “micromachten” die ieder van ons uitoefent. Het is ook niet toevallig dat dit soort mode opkomt op een moment van absolute individualisering, van veralgemeende gevoeligheid, van bevoogdend slachtofferschap. De strijd tegen degenen die ons onderdrukken is ouderwets en nu onderdrukken we allemaal elkaar, en zijn we zelfs vijanden van onszelf.
Tijden van zelfhulp, zelfverbetering, het uitbannen van slechte invloeden en energieën die schadelijke zijn voor persoonlijke vooruitgang. Bewuste voeding, inclusief taalgebruik, bewustwording van vervuiling, levensstijlen. Alles is in ons als individuen en hangt af van ons als individuen. En als we falen, worden we veroordeeld als individuen en schuldig bevonden. Weer eens wordt het oude als nieuw verkocht.
Identiteiten
De theorie van de deconstructie gaat ervan uit dat er identiteiten of bepalende factoren zijn waarvan we ons, door het gewoon te willen, zouden kunnen losmaken, alsof het een keuze is en niet gedefinieerd door een proces van honderden jaren en miljoenen mensen. Naast de vraag van het individu, ontstaat het idee dat men is wat men is voortkomt uit keuze, met andere woorden, omdat men het wil. Daarom kan een student meer tijd besteden aan haar deconstructie dan een moeder van vijf kinderen. Het perspectief lijkt zich op bepaalde strijdterreinen niet langer te richten op een echte sociale verandering maar op het creëren van veilige ruimtes, waar geen ongemakken of conflicten zijn, waar niemand zich gediscrimineerd of uitgesloten voelt.
Met dit alles ontkennen we niet het belang van subjectieve of persoonlijke verandering, noch van de manier waarop we ons in het dagelijks leven gedragen. Want dit lijkt ons een fundamenteel element voor de revolutionaire strijd en zelfs een kwestie van overleven. Zeggen dat “zij die over revolutie spreken zonder die in hun eigen dagelijks leven te realiseren, spreken met een lijk in hun mond” is heel wat anders dan uit het oog te verliezen dat alles wat we reproduceren deel uitmaakt van een maatschappelijke (niet interpersoonlijke) verhouding die bij de wortel moet worden aangepakt en overwonnen. En niet voor de lol, maar omdat het de enige manier is. Want juist als we zeggen dat we een “constructie” zijn, dan is deze constructie maatschappelijk en de vernietiging ervan zal sociaal zijn. Het is van vitaal belang om te begrijpen dat wat we zijn, veel van de slechte houdingen die we reproduceren en die we moeten vernietigen (niet deconstrueren), het product zijn van een leven dat onderworpen aan de behoeften van anderen (aan vreemde behoeften), aan de behoeften van de anti-menselijke economie die ons vaak onmenselijk maakt. En zolang dat duurt, kunnen we ons ervan bewust worden en maximaal de mogelijkheden te benadrukken om de logica ervan niet te reproduceren. Dit betekent niet het veroorzaken van een steeds grotere individualisering en wantrouwen die de wijze van leven die het kapitalisme ons oplegt rechtvaardigt en blijft reproduceren.
25 april 2019.
Vertaald uit het spaans: ¿Deconstrucción? verschenen in La Oveja Negra (Het Zwarte Schaap), Argentinië.
Deze tekst maakt deel uit van de basisteksten marxisme – radencommunisme voor individuele zelfstudie, voor studie- en discussiegroepen.
arbeidersstemmen 