Vertaling uit La Oveje Negra, 8-11-2021
Narcotráfico y capital. De auteurs wonen in Rosario, Argentinië.
Het is via de meest oppervlakkige aspecten dat de drugshandel het publieke debat en de pers bereikt. We zullen proberen deze oppervlakkigheid te doorbreken. De drugshandel is een symptoom van de economische situatie die het sociale weefsel in het hele land te gronde richt. Onlosmakelijk verbonden met de ernstige en wijdverbreide verslavingsproblematiek, is het een groeiend verschijnsel in de kapitalistische samenleving. Wij zullen trachten dit sociale probleem vanuit een klassestandpunt te benaderen.
Drugs zijn een zoveelste waar die wordt geproduceerd en gedistribueerd volgens de normen van de kapitalistische maatschappij. In feite werden sommige drugs, voordat zij werden verboden, door laboratoria geproduceerd en als farmaceutische producten verkocht.
Heroïne en cocaïne, respectievelijk uit het begin en het midden van de 19e eeuw, werden in tientallen landen ontwikkeld en op industriële schaal geproduceerd door chemische en farmaceutische ondernemingen. Beide werden op grote schaal voorgeschreven, verstrekt in ziekenhuizen en aanbevolen door de moderne geneeskunde, voornamelijk om te kunnen doorgaan met werken of ter verlichting van de pijn als gevolg van verwondingen in oorlogstijd. De sterke fysiologische afhankelijkheid van deze nieuwe handelswaren leidde tot de snelle vorming van een gesloten markt voor soldaten en uitgebuitenen in het algemeen. Door de eeuwen heen en door culturele veranderingen hebben handel zowel legale als illegale drugs, en verslaafden bestaan en verschillende vormen aangenomen, tot zij de huidige omvang hebben bereikt.
De drugshandel is vandaag de dag de zoveelste tak van de kapitalistische economie en, zoals in elke andere tak, is er sprake van uitbuiting, dood en afpersing. Het is niet de eerste en ook niet de enige bedrijfstak waarin slavenarbeid of illegale middelen worden gebruikt om de concurrentie uit te schakelen. Maar door de bijna absolute illegaliteit, de internationale schaal, de gevolgen voor een groot deel van de bevolking en de aanpak door de media en de staat, krijgt het geweld een hoger profiel. Drugsproducenten en -verkopers moeten hun grondgebied beveiligen, afpersen, mensen verdrijven, schieten, moordaanslagen plegen, uitbuiten, investeren in legale bedrijven, en deelnemen aan de economie. Volgens een VN-studie bracht de wereldwijde drugshandel in 2003 naar schatting 321,6 miljard dollar op, ongeveer 1% van het mondiale BBP in datzelfde jaar.
… en de staat
Het veroorzaken van angst en de daaruit resulterende uitbreiding van de zwijgplicht garanderen aanzienlijke winsten voor de drugshandelaars en hun medeplichtigen, alsmede een disciplinerende werking op de bevolking. Wat wij vandaag in Rosario meemaken, is al gebeurd of gebeurt nog in andere steden over de hele wereld. In feite verwachtten degenen die deze activiteiten “reguleren” al dat dit zou gebeuren. In het midden van de jaren negentig gaven twee speciale agenten van de Drug Enforcement Administration (DEA) een lezing voor een dozijn Drugs Inlichtingenofficieren in Santa Fe. Een van hen sloot het gesprek af met de woorden: “Er heerst in Argentinië nog steeds een betrekkelijke stedelijke rust ten aanzien van de drugscriminaliteit. Maar daar komt een eind aan zodra er cocaïnekeukens komen. Hierdoor zal een nieuwe sector in de plaatselijke economie worden gecreëerd, zullen banen worden geschapen, zullen de waren goedkoper worden en zullen zij ook in aantal toenemen. Als dat gebeurt, kunt u er zeker van zijn dat er twee effecten zullen zijn: gewelddadige sterfgevallen zullen zich verspreiden en de corruptie bij de politie zal een niveau bereiken dat u nog nooit eerder hebt gezien”.
De maffia’s profiteren van de ellende en de medeplichtigheid van de staat om hun gang te gaan, en niet stoppen bij de rondweg die de woonwijken van het stadscentrum scheiden. Men moet wel erg naïef zijn om te geloven dat de maffiaprojecten die in een stad actief zijn, buiten de controle van de staat vallen, dat zij zich voordoen waar een “afwezige staat” is : de staat kijkt niet de andere kant op, hij biedt bescherming en straffeloosheid aan de ondernemingen. Het is duidelijk dat de maffia’s geen miljoenenbedrijven zouden kunnen hebben zonder de steun van grote sectoren van de staat en de bourgeoisie, binnen en buiten de regeringen. Er is een dunne lijn tussen legale en illegale activiteiten, en een nog dunne lijn tussen maffia en corruptie. Hierdoor wordt het steeds moeilijker onderscheid te maken tussen overheidsapparaat en maffia, zoals dat ook het geval is bij vakbonden, politieke partijen en bedrijven.
Verschillende sectoren maken gebruik van afpersing, bescherming of gebrek aan bescherming, vervalsing van goederen, diefstal en fraude om zaken te doen. En dit zijn niet noodzakelijk illegale organisaties. Het is de staatsmaffia die hen al dan niet als zodanig definieert, om hun mindere rivalen of degenen die niet met hen samenwerken te criminaliseren. Het is de staat die de macht heeft om een goed of praktijk legaal of illegaal te verklaren. In specifieke gevallen, zoals drugsmaffia’s, kunnen zij een immense omvang en invloed verwerven en doordringen in de staatsstructuur en niet alleen via de politie. Het is in Rosario algemeen bekend dat een groep drugshandelaren belast was met de uitzetting van de buren die woonden op het terrein waar het City Center casino, een van de grootste in Zuid-Amerika, en een vijfsterrenhotel zouden worden gebouwd. Iemand moet het vuile werk opknappen om schone zaken te kunnen doen, door zowel arbeidskrachten als financiering te leveren.
Wet en moraal
Drugshandelaren worden voorgesteld als de vijanden van de volksgezondheid en de samenleving als geheel, en de regering als degene die hen bestrijdt.Tot deze onnozele verklaring beperkt zich de rechtvaardiging van de staat voor zijn aanval op de drugshandel. Van haar kant bewondert de meritocratische maatschappij van het kapitaal haar triomferende drugshandelaars, of zij nu de hoofdrolspelers van een serie zijn of de echte die tot fictieve hoofdrolspelers zijn gemaakt. En dus worden hun gezichten op T-shirts gedragen of op muren geschilderd.
Moraliteit is vaak nauw verbonden met de wet. De heersende ideologie is niets anders dan de ideologie van de heersende klasse. De formele economie produceert en verspreidt ook andere vergiften voor de gezondheid, van sigaretten tot junk food. Overigens brengen industrieën zoals de tabaksindustrie een derde van hun productie illegaal op de markt om belastingen te ontduiken. De drugshandel, de “andere accumulatie”, is structureel verweven met de traditionele kapitalistische economie. Een geschikte methode om dit onderzoek op te zetten waarbij de gebruikelijke “moralistische” aanpak wordt vermeden bestaat daarin de verhaaltjes terzijde te schuiven en te bedenken dat er, in deze evenals in andere aangelegenheden, niet twee of meer economieën zijn, maar slechts één.
De drugshandel heeft arbeidskrachten nodig die waarde kunnen toevoegen. Waar halen ze die vandaan? Over het algemeen uit de werklozen op het platteland en in de stad, of uit de meest kansarme en laagst betaalde sectoren van de economie. De kapitalistische samenleving is niet alleen een permanente fabriek van de armen, maar kan en zal ook nooit volledige werkgelegenheid bereiken. Structurele werkloosheid maakt de beroepsbevolking afhankelijk van sociale uitkeringen en leidt tot emigratie, de informele economie of de drugshandel. Ondanks de gevaren is het een aantrekkelijke praktijk voor een jong deel van deze overtollige bevolking, omdat het, naast de economische beloningen, een zekere status kan verschaffen. En in de korte levensverwachting van deze proletariërs, is de dood geen grote bedreiging.
In de wereld…
Maar niet alles blijft beperkt tot een sloppenwijk, een arme buurt, een plattelandsgebied of zelfs een stad. Wanneer we het over drugshandel hebben, moeten we het internationale karakter ervan benadrukken. De opmars van de drugshandel in de wereld ging hand in hand met de vermeende controle ervan door politie en militairen. Tegen 1960 werd de internationale strijd en samenwerking tegen drugs, evenals tegen subversie, wijdverbreid. Beide zijn uitgekristalliseerd in een model van staatsveiligheid en -bewaking dat is geperfectioneerd en aangepast aan de schommelingen van elke context, maar dat in wezen functioneert in de constructie van de persoon van de interne vijand die zich verbergt en wordt verward met de bevolking, waardoor de versterking en veralgemening van politie-militaire technieken en middelen om de bevolking te controleren worden gelegitimeerd.
Landen waar drugs een referentiepunt zijn, zoals Mexico en Colombia, hebben hun voornaamste consumptie of vraag niet in eigen land, maar in de Verenigde Staten. Tussen de jaren 1920 en 1950 verboden de Verenigde Staten de distributie van heroïne en cocaïne, die in die tijd hoofdzakelijk werden geproduceerd door de Duitse farmaceutische industrie, een vijand die zowel militair als economisch moest worden bestreden. De Verenigde Staten namen de teugels van de wereldwijde prohibitionistische beweging in handen, maar dit bracht geen verbetering in de situatie van de proletarische buurten in hun invloedssferen. In feite, zoals tot op de dag van vandaag kan worden vastgesteld, worden door het illegaal maken van een stof alleen de regels van de handel veranderd, waardoor de winstgevendheid zelfs toeneemt, maar de handel duidelijk niet wordt afgeschaft.
Integendeel, haar opstelling had het voordeel dat de VS de economische belangen die andere grote kapitalistische mogendheden hadden bij de produktie en distributie van bepaalde drugs, in twijfel kon trekken en zich erin kon mengen. Intussen ontwikkelde de Amerikaanse industrie andere pijnstillende of opwekkende middelen voor haar soldaten, zoals morfine, codeïne, oploskoffie, tabak, alcohol, methamfetamines, enzovoort.
En zo kwam het dat de politie van het continent [Amerika] de zaken begon te regelen via het leger, de CIA of de DEA. Laatstgenoemd agentschap, waarnaar wij eerder verwezen, is het agentschap van het Amerikaanse Ministerie van Justitie dat geacht wordt zich bezig te houden met de bestrijding van drugssmokkel en -gebruik in de Verenigde Staten, alsmede met het witwassen van geld. Hoewel het de rechtsbevoegdheid deelt met de FBI in eigen land, is het als enige verantwoordelijk voor de coördinatie en vervolging van drugsonderzoeken in het buitenland. Zonder ironie, het acroniem staat letterlijk voor: Drug Enforcement Administration, Drugs Handhavings-Administratie.
Ondernemers van geweld
In tegenstelling tot de bandiet is de maffioso een ondernemer: hij beperkt zich niet tot het nemen van een deel van de rijkdom, maar neemt deel aan de productie ervan. Binnen de bourgeoisie hebben de maffia-lagen hun eigen originele kenmerken. In het geval van de drugshandel op basis van de illegaliteit, is er een grotere controle over de markt en de prijzen, waardoor enorme winsten mogelijk zijn, nog afgezien van de betreurenswaardige omstandigheden van uitbuiting waarin de productie en distributie van deze goederen gewoonlijk plaatsvindt. Deze kenmerken maken geweld tot een belangrijke concurrentiefactor, in vergelijking met andere sectoren waar de arbeidsproductiviteit en de technologische innovatie doorslaggevend zijn. Dit neemt niet weg dat wordt getracht de winstmarges bij de produktie nog verder te verruimen, voornamelijk door kostenverlaging. Een duidelijk voorbeeld is de opmerkelijke stijging van het aantal sterfgevallen als gevolg van overdoses in de belangrijkste consumptielanden, zoals de Verenigde Staten (bijna 100.000 in het afgelopen jaar), waarvan vele worden toegeschreven aan de vervalsing en de verminderde kwaliteit van deze stoffen.
Bij de drugshandel komen “oneerlijke” concurrentie en extra-economisch geweld (dwang, bendes, ontvoeringen, moorden, martelingen), zowel toegepast tussen maffia onderling als tegenover de bevolkingsgroepen die zij uitbuiten, onderwerpen of hun consumenten, in hun meest extreme vorm volledig tot hun recht. Maar dit wil niet zeggen dat de normale kapitalistische concurrentie vrijgesteld is van extra-economische procedures, net zoals de uitbuiting van de ene klasse door de andere van fundamenteel belang is voor beide burgerlijke uitdrukkingsvormen.
Het narco-kapitalisme kan niet los worden gezien van het traditionele kapitalisme, het is de nakomeling ervan en kan niet anders dan een onbetwistbare en permanente beïnvloeding uitoefenen. Dit blijkt uit de onontkoombare noodzaak om de enorme sommen vuil geld wit te wassen die door de drugshandel worden voortgebracht om bij te dragen tot de reproductie van het kapitaal in zijn geheel.
Er zijn meerdere en wisselende manieren om geld wit te wassen. Een veel voorkomende manier is het aangaan van een medeplichtigheid met een onderneming die legaal in de formele economie opereert, zodat het uit illegale transacties verkregen geld wordt “gemengd” en in het legale kapitaal wordt opgenomen, aan zijn belastingverplichtingen voldoet en aldus zijn oorsprong verbergt. Een ander voorbeeld is de oprichting van lege vennootschappen, die rechtstreeks pretenderen bepaalde operaties uit te voeren om geld wit te wassen. Met hun verschillende procedures draagt dit geld bij aan hun clandestiene partners in het bankwezen, de effectenbeurs, allerhande bedrijven, en verhoogt het de staatsinkomsten in landen waar belastingontduiking zo gewoon is. Een deel van de overschotten die in de drugshandel omgaan, wordt ook gebruikt voor steekpenningen en het omkopen van zowel personen als instellingen, zowel met zwart geld als met witgewassen geld, afhankelijk van de omstandigheden waarin dergelijke transacties worden uitgevoerd.
In het vorige nummer van het bulletin La Oveja Negra hebben wij melding gemaakt van de banden tussen de drugshandel in de regio en de vastgoedontwikkeling, de autohandel en de vertegenwoordiging van voetballers. Hieraan kunnen nog worden toegevoegd de wisselkantoren, “cuevas” en financieringsmaatschappijen, waarvan de banden steeds duidelijker worden. Het witwassen van geld wordt ook steeds meer in verband gebracht met de verhandeling van cryptocurrencies vanwege de mogelijkheid om anoniem en virtueel grote sommen geld te verplaatsen, een fenomeen dat in andere delen van de wereld al wijdverbreid is.
Een probleem zonder oplossing
De ontwikkeling van de drugshandel in de laatste decennia is onlosmakelijk verbonden met de problemen om grote winsten te maken in verschillende bedrijfstakken, en met de werkloosheid die zowel de consumptie als de arbeiders meesleept in deze groeiende industrie. Ze is volledig ingebed in de reproductie van het kapitaal, evenals in de reproductie van de arbeidskracht.
In die zin rijst de vraag of de krachten van de orde haar kunnen uitroeien, dan wel of er geen andere weg is dan er grenzen aan te stellen. Het grote probleem in Rosario, zoals verondersteld door journalisten en ambtenaren, is dat de criminaliteit niet erg goed georganiseerd is, hoofdzakelijk gedecentraliseerd, met weinig gereguleerde concurrentie en een slecht gecontroleerde beroepsbevolking die zich niet aan de haar toegewezen werkterreinen houdt. Kortom, er wordt beweerd dat door het ontbreken van een monopolie voorlopig geen einde zal komen aan extreem geweld.
De meest zichtbare manieren waarop de staten de drugshandel bestrijden kunnen als volgt worden samengevat : 1) Frontale aanval op het wespennest, die niet alleen resulteert in ernstige “collateral damage” met steeds alarmerender niveaus van geweld en moorden, maar ook in de aanhouding en dood van drugsbaronnen, hetgeen leidt tot de verspreiding, de versnippering en de wildgroei van de drugshandel, een effect waarvan wij in deze stad de laatste jaren het slachtoffer zijn geworden. 2) Publiekelijk verklaren dat de frontale aanval zal worden voortgezet, maar onder de tafel onderhandelen met de bazen van de “andere economie”. Dit beleid, dat tot op zekere hoogte de vrede kan herstellen en de meest negatieve aspecten van de frontale aanval (die in werkelijkheid gedoemd was te mislukken) kan corrigeren, is nog lang niet klaar met de narco-economie. Integendeel, het beschermt deze, moedigt ze aan en geeft de narco-economie een levensverzekering. En daarmee worden de volksgezondheidsproblemen die samenhangen met het bestaan van de drugshandel niet gecorrigeerd. 3) Bestrijding van de drugshandel, niet zozeer rechtstreeks als wel onrechtstreeks, d.w.z. prioriteit geven aan de bestrijding van het witwassen van geld en alles wat daarmee samenhangt, in plaats van rechtstreeks de strijd aan te binden met de kartels die drugs en allerlei verdovende middelen produceren en verhandelen. Deze tactiek, waarover momenteel in de regio veel gesproken wordt, is nutteloos gebleken of heeft slechts een zeer beperkt effect gehad waar zij reeds is toegepast, om de voor de hand liggende en onmiskenbare reden dat het traditionele kapitalistische regime (belangrijke sectoren van de bourgeoisie en een niet onaanzienlijk deel van de staat) niet bereid is zich werkelijk te ontdoen van deze economische hulpbronnen die bepaalde individuen en het systeem in zijn geheel ten goede komen. 4) Strijden voor de legalisering van drugs, te beginnen met de minder schadelijke, zoals marihuana. Dit levert twee problemen op: de abrupte verdwijning van een sector van de narco-economie, hetgeen zou leiden tot een crisis met onvoorspelbare gevolgen; en de onvoorspelbare vlucht van deze narco- krachten naar andere sectoren die winst kunnen opleveren. Het andere obstakel heeft te maken met de publieke opinie. Het meest conservatieve deel is ervan overtuigd dat de legalisering van drugs meer dan ooit schadelijk zou zijn voor de volksgezondheid, en daarom wordt er, telkens wanneer er sprake is van de legalisering van drugs, stampij over gemaakt.
In Rosario daarentegen is het gebied reeds herhaaldelijk verzadigd door federale troepen zoals de Gendarmerie, en dat gebeurt nu opnieuw. Het resultaat is een kortstondige relatieve pacificatie in de gebieden met het meeste geweld en een kalmerend effect op de sociale stemming, maar geen directe confrontatie met de drugshandel, hetgeen blijkt uit het gebrek aan vooruitgang bij onderzoeken, arrestaties, inbeslagnemingen van drugs, enz.
Zonder de situatie te bagatelliseren, willen wij niet het beeld geven van een apocalyptisch scenario. De toekomst ligt niet in de heerschappij van illegaliteit en geweld, maar in een groeiende mengeling van norm en overtreding, van illegaliteit en legaliteit. De zogenaamde rechtsstaat is een kapitalistische noodzaak. Het bedrijfsleven overtreedt de regels, maar regels zijn nodig, zelfs voor illegale handel. Zonder verbod zouden bepaalde goederen minder winstgevend zijn. De opkomst van de maffia’s is zeker een teken van crisis, maar van een crisis die ook de illusie wekt van een kapitalisme dat zichzelf vreemd is geworden: virtueel, of barbaars, of bezig de staat uit te faseren, en dat niet langer gebaseerd is op klassenverhoudingen en de uitbuiting van arbeid, maar alleen op roof door geweld.
Vandaar de andere illusie, die van de wens om “terug te keren” naar een fatsoenlijk kapitalisme: deugdzaam, gepacificeerd of gezuiverd. Omdat het beeld van het monster de hoop voedt op de mogelijkheid van een minder kwaad, van een democratische verzachting.
Voor dit artikel geraadpleegde bronnen
• Prolegomena for a study of drug trafficking , Enrique González Rojo Arthur. Mexico, 2013
• Capitalism plus drugs equals genocide , Michael “Cetewayo” Tabor (Black Panthers). United States, 1969
• Businessmen in Violence (Sicily, Mafia and Capitalism) , Gilles Dauvé. France, 2015, of which there is no translation into Spanish.
arbeidersstemmen 